Het lijkt erop dat mensen die eerder COVID-19 hebben gehad, gemakkelijker opnieuw kunnen worden geïnfecteerd met de nieuwe coronavariant.
Wetenschappers over de hele wereld voeren momenteel onderzoeken uit om meer grip te krijgen op de nieuw opgedoken coronavariant Omikron. En hoewel veel nog onduidelijk is, lijkt het er wel op dat de nieuwe coronavariant mogelijk de kans op herinfecties vergroot. Dit is wat we nu over Omikron weten.
Omikron
Virusvariant Omikron verspreidt zich momenteel razendsnel in Zuid-Afrika en is ook al in andere landen opgedoken, waaronder in Nederland. De nieuwe coronavariant heeft vermoedelijk minstens 32 mutaties in zijn spike-eiwit (die het virus gebruikt om zich aan onze cellen vast te klemmen en deze binnen te dringen). En dat maakt deze variant vrij zorgelijk. “Sommige van deze mutaties helpen het virus te ontsnappen aan de detectie door antilichamen,” vertelt viroloog Vinod Balasubramaniam. “Bovendien blijkt dat een specifieke mutatie het vermogen van het virus om onze cellen binnen te dringen lijkt te vergroten, waardoor het beter overdraagbaar wordt.”
Overdraagbaar
Of deze nieuwe coronavariant echter daadwerkelijk beter overdraagbaar is en gemakkelijker van de ene persoon naar een ander overspringt, is nog niet helemaal duidelijk. Het aantal mensen dat positief testte in Zuid-Afrika is flink gestegen, maar op dit moment wordt er nog onderzocht of dit door Omikron komt, of door andere factoren, waaronder de lage vaccinatiegraad in Zuid-Afrika.
Herinfecties
Voorlopig bewijs lijkt wel uit te wijzen dat er een verhoogd risico op herinfectie bestaat. Dit betekent dat mensen die eerder COVID-19 hebben gehad, gemakkelijker opnieuw kunnen worden geïnfecteerd met de nieuwe coronavariant in vergelijking met andere zorgwekkende varianten.
Ernstiger ziekteverloop
Of dit tevens betekent dat je er zieker van wordt? Dat moet nog worden bestudeerd. Hoewel is gesuggereerd dat Omikron mogelijk een ‘minder heftige’ variant is, is dat op dit moment nog niet met zekerheid te zeggen. Voorlopige gegevens suggereren dat er wel steeds meer mensen in Zuid-Afrika in het ziekenhuis worden opgenomen, maar dit kan tevens te wijten zijn aan het toenemende aantal mensen dat besmet raakt, in plaats van aan een specifieke infectie van Omikron. De symptomen die Omikron veroorzaakt, verschillen tot zover we weten niet van andere varianten. De onderzoekers zullen het ziektebeeld van Omikron scherp in de gaten blijven houden. De eerste mensen die deze variant onder de leden kregen, waren universiteitsstudenten: jonge mensen die meestal mildere klachten hebben. Daarom zal het enkele weken duren voordat wetenschappers een goed beeld hebben van de ernst van het ziekteverloop.
Effectiviteit van vaccins
De WHO onderzoekt momenteel ook wat de mogelijke impact van Omikron is op ons belangrijkste wapen in de strijd tegen het coronavirus: vaccins. Hoewel de onderzoeken nog gaande zijn, zou het volgens Balasubramaniam best kunnen dat onze huidige vaccins niet volledig opgewassen zijn tegen de nieuwe coronavariant. “De meest van de belangrijkste mutaties bevinden zich in het receptorbindende domein van het spike-eiwit,” legt hij uit. “Met andere woorden, de 32 mutaties die zijn gedetecteerd in het spike-eiwit van de nieuwe variant, zullen de vorm van deze structuur veranderen. En dat kan problematisch zijn voor de immuunreacties die door de vaccins wordt veroorzaakt. De mutaties kunnen het spike-eiwit minder herkenbaar maken voor onze antilichamen. Als gevolg hiervan zullen ze mogelijk niet zo effectief zijn in het neutraliseren van het virus.”
Doorgaan met vaccineren
Dat neemt overigens niet weg dat vaccinatie nog altijd de belangrijkste manier is om de pandemie te boven te komen. We weten namelijk dat vaccins de ernst van de ziekte verminderen en de kans dat je komt te overlijden, verkleinen. Bovendien is vaccinatie ook de uitweg uit de pandemie. “De opkomst van nog een andere zorgwekkende virusvariant die COVID veroorzaakt, is een wake-up call voor degenen onder ons die aarzelen om te vaccineren of tegen vaccinatie zijn,” zegt hoogleraar virale immunologie Cassandra Berry. “Kudde-immuniteit zal ons uiteindelijk beschermen tegen varianten die onze gemeenschappen binnendringen. We hebben daarvoor mogelijk wel een variantbestendig vaccin nodig dat ons kan beschermen tegen verschillende virusmutanten.”
Volgens deskundigen is het belangrijk dat landen doorgaan met het implementeren van effectieve maatregelen om de circulatie van COVID-19 in het algemeen terug te schroeven. Het opleggen van reisbeperkingen – zoals het door Nederland ingevoerde vliegverbod – heeft daarbij volgens de WHO niet echt de voorkeur. Hoewel dit enigszins de verspreiding van COVID-19 kan verminderen, ‘legt het tevens een zware last op levens en bestaansmiddelen’, zo laat de WHO weten. Bovendien kunnen reisverboden volgens Balasubramaniam in veel gevallen meer kwaad dan goed doen. “Het valt eigenlijk niet te voorkomen dat een respiratoir virus landen binnendringt,” zo zegt hij. “Dat kan namelijk op tal van manieren gebeuren, zoals via toeleveringsketens.”
Ongelijkheid
Daarnaast benadruk de WHO dat het van vitaal belang is dat de ongelijkheid in de toegang tot vaccins wordt aangepakt. Al eerder kon je op Scientias.nl lezen dat het is maar de vraag is of inwoners van gefortuneerde landen zich ooit echt veilig mogen wanen zolang het virus in andere delen van de wereld nog volop rondwaart. Er is immers een reële kans dat in landen waar het virus nog veel slachtoffers maakt, nieuwe virusvarianten ontstaan waartegen de huidige vaccins niet werken. “Het optreden van nieuwe en potentieel ontwrichtende variant is altijd te verwachten wanneer het virus bij miljoenen mensen ongecontroleerd blijft,” zo zegt Jeremy Nicholson, verbonden aan de Murdoch Universiteit. Een vaccinbelasting zou volgens de Deense deskundige Andreas Albertsen uitkomst kunnen bieden. Het betekent dat rijke landen belasting betalen over hun vaccins-aankopen, om zo de uitrol van vaccins in minder bedeelde landen een handje te helpen.
Onderzoek naar Omikron gaat door. In de tussentijd nemen veel wereldleiders volgens epidemioloog Nusrat Homaira de juiste beslissingen door adequaat te handelen om de overdracht van deze nieuwe variant te beteugelen. “We moeten echter niet vergeten dat dit waarschijnlijk niet de laatste mutatie is,” zegt hij. “Virussen muteren de hele tijd omdat dit een inherente eigenschap is. Niet alle mutaties zijn echter dodelijk. Op dit moment is het echter nog te vroeg om hier iets over te zeggen wat betreft Omikron. We zullen nog minstens twee á drie weken moeten wachten om beter te begrijpen hoe deze variant zich verspreidt, hoe besmettelijk het is en of de variant onze immuunrespons kan omzeilen.”
