Archeologen verbazen er zich al over sinds 1830: de mysterieuze bruine vlekken op een Grieks beeld dat afkomstig is van het Parthenon. Is het een schimmel? Of misschien toch verf? Wetenschappers hebben zich met behulp van de nieuwste technologieën nog eens in dat vraagstuk vastgebeten.
Wellicht zou je verwachten dat moderne opsporingstechnieken wel zo’n beetje alles op kunnen zoeken. Toch is dat niet altijd het geval. Wetenschappers van een Deense universiteit hebben geprobeerd om eindelijk eens duidelijkheid te krijgen wat betreft de mysterieuze bruine vlekken die op dit beeld zitten, maar vooralsnog is hen dat nog niet gelukt. Wel hebben ze een nieuwe vondst gedaan: de bruine vlekken bestaan eigenlijk uit twee flinterdunne lagen over elkaar. Maar waar die uit bestaan? Dat blijft nog een mysterie. Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Heritage Science.
Cadeau voor de koning
Het beeld is van origine door de Denen in 1688 meegenomen uit Griekenland. Het beeld was bedoeld als cadeau voor de Deense koning Christiaan V, die het meteen in zijn ‘Kunstkammer’ op liet slaan. Inmiddels is die kunstkamer uitgegroeid tot een museum, en wordt er door wetenschapper sinds 1830 al geprobeerd om de bruine vlekken te verklaren. Toentertijd betrof het wetenschappers van het British Museum, die van origine dachten dat het wel eens een oude verflaag zou kunnen zijn. Ze kwamen van een koude kermis thuis: er waren geen sporen gevonden van verf, en ze trokken de conclusie dat de bruine vlekken misschien veroorzaakt werden door ijzerdeeltjes in het marmer die naar de oppervlakte waren gekomen.
Zoektocht
Maar het bleef niet bij dat ene onderzoek, zo vertelt onderzoeker Kaare Lund Rasmussen, auteur van de studie di nu in Heritage Science is verschenen. “Een aantal jaar later, in 1851, deed de Duitser Justus von Liebig voor het eerst echt wetenschappelijk onderzoek naar het beeld,” legt hij uit. “Hij kwam erachter dat de bruine laag oxalaten bevat – zouten van oxaalzuur. We hebben dit tijdens latere analyses kunnen bevestigen, maar waar deze oxalaten vandaan komen is compleet onbekend.”
In de nieuwe studie verkennen Kaare Lund Rasmussen een interessante hypothese, namelijk dat de bruine vlekken afkomstig zijn van een organisme, zoals een schimmel of een algensoort. Maar die hypothese blijkt geen stand te houden. “We vonden geen resten van biologisch materiaal in de bruine laag. Het enige wat we vonden waren onze eigen vingerafdrukken, en misschien de resten van een ei dat op een ongelukkige manier aan z’n einde is gekomen. Dit betekent niet dat er helemaal geen organisme op heeft gezeten, maar het maakt die theorie wel een stuk minder waarschijnlijk.” Omdat oude verfsoorten doorgaans ook gemaakt werden van natuurlijke producten – zoals eieren, melk of botten – en sporen daarvan dus niet in de bruine vlekken alleen zijn teruggevonden, lijkt daarmee ook de theorie dat de bruine vlekken uit verf bestaan van tafel te zijn geveegd.
Mysterieus
En zo duurt het mysterie voort. Wel hebben de onderzoekers iets meer inzicht gekregen in de mysterieuze bruine laag. Zo zijn ze erachter gekomen dat de bruine laag hoofdzakelijk bestaat uit twee flinterdunne lagen. Kaare Lund Rasmussen vertelt hierover: “Deze twee lagen bestaan uit verschillende stoffen, en het is dan ook waarschijnlijk dat ze allebei van een andere bron afkomstig zijn.” En dat kan helpen om de oorsprong van de bruine vlekken te doorgronden. Zo lijkt de theorie dat de bruine vlekken het resultaat zijn van naar het oppervlak gemigreerde ijzerdeeltjes terrein te verliezen. Want in dat scenario zou je verwachten dat de bruine vlekken uit één laag, met dezelfde chemische samenstelling, zijn opgebouwd.
En ook de theorie dat de bruine vlekken het resultaat zijn van een reactie tussen het beeld en (vervuilde) lucht lijkt om dezelfde reden geen hout te snijden. Temeer omdat het beeld al sinds 1688 – dus lang voordat mensen de lucht op grote schaal gingen vervuilen – binnen staat. Maar waar de bruine vlekken dan wel vandaan komen? Dat is een vraag die voorlopig niemand nog kan beantwoorden.
