Dat de bouwers van Stonehenge het megalithische monument zo plaatsten dat het tijdens de zonnewendes precies op één lijn staat met de zon, is algemeen bekend. Maar al langer wordt vermoed dat de bouwers ook rekening hielden met de maan. En nu doet zich de unieke kans voor om die hypothese nader te verkennen.
En wetenschappers zijn vastberaden om die kans te grijpen. Dit en volgend jaar zullen onderzoekers van onder meer de universiteit van Oxford, Leicester en Bournemouth de vermeende connectie tussen Stonehenge en onze natuurlijke satelliet verkennen tijdens de ‘grote maanstilstand’ (zie kader).
Al langer vermoeden onderzoekers dat de makers van Stonehenge zich bewust waren van de bewegingen van de maan en het ontwerp van het megalithische monument daar mogelijk op aanpasten. Dat vermoeden is onder meer gebaseerd op gecremeerde menselijke resten die in de aarden wal en zogenoemde Aubrey Holes die zich rondom de beroemde Stonehenge-stenen bevinden, zijn teruggevonden. Wat daarbij opviel, is dat de meeste resten zich in het zuidoostelijke deel van het monument bevinden, in de richting van de meest zuidelijke plek aan de horizon waar de maan tijdens de grote maanstilstand opkomt.
Station Stones
Maar dat is niet alles. Een andere sterke aanwijzing dat de bouwers van Stonehenge zich door de maan lieten beïnvloeden, zien onderzoekers in de Station Stones. Deze vier stenen – waarvan er twee bewaard zijn gebleven – bevonden zich op de hoeken van een denkbeeldige rechthoek die de grote Stonehenge-stenen omsluit. En zeker één van de lange zijden van deze rechthoek bevindt zich op één lijn met het meest zuidelijke punt op de horizon waar de maan ten tijde van een grote maanstilstand opkomt.
Discussie
“De vier Station Stones bevinden zich op één lijn met de extreme posities van de maan (die we tijdens een grote maanstilstand zien, red.) en wetenschappers discussiëren er al jaren over of dat opzettelijk is en – als dat zo is – hoe dat dan bewerkstelligd is en wat het doel ervan is,” vertelt onderzoeker Clive Ruggles. Die discussie hopen onderzoekers nu – dankzij het feit dat de grote maanstilstand dit en volgend jaar weer acte de présence geeft – te beslechten. “We willen iets begrijpen van hoe het was om deze extreme opkomsten en ondergangen van de maan (bij Stonehenge, red.) te ervaren. En we willen getuige zijn van de visuele effecten die deze (extreme opkomsten en ondergangen, red.) – bijvoorbeeld door patronen van licht en schaduwen – op de stenen hebben,” vertelt onderzoeker Amanda Chadburn.
Het onderzoek
“Docenten en studenten van Bournemouth University zullen de maansopkomsten en -ondergangen documenteren op belangrijke momenten in het jaar, waarop de maan op één lijn staat met de Station Stones,” legt onderzoeker Fabio Silva uit. “Dat zal gedurende het jaar op verschillende momenten op de dag en in de nacht zijn.” En daarbij zal de maan ook elke keer weer in een andere fase zitten. “Sommige (van die fasen, red.) – zoals een volle maan of halve maan – zullen dramatischere effecten hebben dan andere,” verwacht Silva. “Het onderzoeksteam zal dat allemaal vastleggen, met als doel de complexe relatie tussen het landschap, de stenen en de maan gedurende het ‘grote maanstilstand-seizoen’ te verkennen.”
Dat seizoen loopt van februari 2024 tot november 2025, waarbij de maan twee keer per maand op één lijn staat met de lange zijde van de denkbeeldige rechthoek waarvan de Station Stones de hoeken markeren. Het geeft onderzoekers naar verwachting voldoende tijd en gelegenheid om de vermeende relatie tussen de maan en Stonehenge nader te onderzoeken.
