In 1976 fotografeerde de Viking 1-orbiter een bijzondere berg op Mars. Deze berg had de vorm van een gezicht. Was dit een buitenaards kunstwerk of een optische illusie?
De planeet Mars spreekt al eeuwen tot de verbeelding. Zou er leven zijn op de rode planeet? Of zijn we helemaal alleen in het zonnestelsel? Het is nu lastig voor te stellen, maar voor de jaren zestig wisten wetenschappers erg weinig over het zusje van de aarde. Er werden diverse pogingen gedaan om een ruimtevaartuig naar Mars te sturen, maar verschillende missies mislukten. Pas in 1965 slaagde de Amerikaanse Mariner 4 er in om langs de rode planeet te vliegen en leerden we meer over de vierde planeet van het zonnestelsel. Tien jaar later zette de Viking 1-lander als eerste ruimtevaartuig voet op Mars en kregen we voor het eerst unieke beelden te zien vanaf het Martiaanse oppervlak.
In de zoektocht naar een geschikte landingsplaats fotografeerde de Viking 1-orbiter verschillende gebieden op Mars, waaronder Cydonia. Op één van de foto’s was een tafelberg te zien met een menselijk gezicht. De foto verscheen in alle kranten en werd gezien door veel mensen als hét bewijs van het bestaan van leven op Mars. Natuurlijk wisten NASA-wetenschappers wel beter en dachten zij al vanaf het begin dat het gezicht een illusie was, veroorzaakt door licht en schaduw. Dit wordt ook wel pareidolie genoemd.
Wat is pareidolie?
Pareidolie is een psychisch verschijnsel waarbij men in alledaagse voorwerpen gezichten herkent. Dat komt omdat het menselijk brein nu eenmaal sterk geneigd is overal iets herkenbaars van te maken. Dit komt goed van pas bij het herkennen van vormen die op eventueel gevaar kunnen wijzen, zoals bijvoorbeeld het silhouet van een roofdier. Maar soms loopt ons brein een beetje te hard van stapel en ziet het verbanden of patronen die er niet zijn. Zo zien sommige mensen allerlei dieren in wolken of bijvoorbeeld een gezichtje in de maan. Overigens is er ook een verschijnsel dat auditieve pareidolie heet. In dat geval hoor je een mondegreen (een zogenoemde ‘mama appelsap’), zoals “waar is toch dat zebrahondje voor” in Lambada van Kaoma.
Optische illusie
Uiteindelijk zijn er betere foto’s gemaakt van het Gezicht op Mars, o.a. door de Mars Odyssey in 2001. Deze foto zie je hieronder. En wat blijkt: het gaat inderdaad om een optische illusie. Cydonia Mensa is een doodgewone twee kilometer lange geërodeerde tafelberg. Geen creatie door Marsmannetjes, maar na 45 jaar spreekt de allereerste foto nog steeds tot de verbeelding.
Gezicht van Ghandi, een geheime basis en meer vondsten op Mars
De afgelopen tientallen jaren zijn er meer optische illusies gespot op Mars, zoals het gezicht van Ghandi en een geheime basis. In 2010 fotografeerde de Mars Reconnaissance Orbiter zelfs bomen op de rode planeet.
