Leven insecten meer overdag of ’s nachts? Het is een vraag die wetenschappers al eeuwen bezighoudt. Australische onderzoekers komen nu met het antwoord en spreken van een ‘baanbrekende’ studie.
Voor het eerst is wereldwijd de activiteit van insecten overdag en ’s nachts in kaart gebracht. “Door ons uitgebreide onderzoek konden we eindelijk het definitieve antwoord geven op de aloude vraag of er meer insecten ’s nachts op pad zijn of overdag”, vertelt onderzoeker Mark Wong van de University of Western Australia. En wat blijkt: de activiteit van insecten neemt ’s nachts gemiddeld over de hele wereld met een derde toe. Maar de verschillen tussen insecten zijn groot. Het maakt bijvoorbeeld uit of ze in het water of op land leven en in de tropen of op de savanne.
Lastig veldonderzoek
Je zou denken dat allang is uitgezocht hoe actief insecten ’s nachts wel of niet zijn, maar dat is moeilijker dan gedacht, omdat veel gebruikte methoden voor veldonderzoek niet geschikt zijn. Zo vang je met sleepnetten alleen inactieve insecten, terwijl lichtvallen overdag niet zo goed werken als ’s nachts waardoor een vertekend beeld kan ontstaan.
De onderzoekers omzeilden dit probleem door alleen naar studies te kijken waarbij zowel overdag als ’s nachts monsters zijn verzameld met vallen die specifiek bewegende insecten vangen, zoals valkuilen en drijfnetten in het water.
Van de jungle tot de rivieren
Duizenden studies hebben ze doorgewerkt om uiteindelijk tot 99 geschikte onderzoeken te komen, die zijn uitgevoerd tussen 1959 en 2022. In totaal zijn er meer dan 3 miljoen insecten geobserveerd in allerlei gebieden, van de tropische jungle tot noordelijkere bossen en van dor grasland tot ecosystemen in zee.
En daar kwamen een aantal interessante conclusies uit, waarover de onderzoekers in Nature publiceerden. Zo zijn er veel groepen insecten zoals eendagsvliegen, kokerjuffers, motten en oorwormen, die vooral ’s nachts actief zijn, terwijl er overdag meer activiteit is van bijen, wespen, donderbeestjes en mieren.
Nachtelijke activiteit was ook gebruikelijker in rivieren en beken. In het water bleken er ’s nachts meer dan twee keer zo veel insecten actief. Dat was op het land wel anders. Daar was over het algemeen overdag meer activiteit. Vooral in graslanden en op de savannes kon het aantal insecten dat overdag rondvloog of trippelde wel drie keer zo groot zijn als ’s nachts.
Liever niet opgegeten
Dit verschil tussen insecten op land en in het water heeft waarschijnlijk een veel voorkomende oorzaak voor wat voor dierlijk gedrag dan ook: ze willen roofdieren vermijden. “Vissen jagen overdag op insecten, terwijl nachtdieren zoals vleermuizen het leven op land ’s nachts gevaarlijker maken”, aldus Wong.
Maar ook de temperatuur speelt een rol. “We ontdekten dat de activiteit van insecten ’s nachts piekte in de warmere gebieden op de wereld, omdat de diertjes vermoedelijk wegvluchten van de hitte overdag”, denkt de wetenschapper, die meteen waarschuwt voor de gevaren van de opwarming van de aarde.
Minder warm
“In de heetste gebieden op de wereld, zoals de tropen, zorgt de opwarming ervoor dat de activiteit van nachtelijke insecten, die toch al worstelen met de hitte, verder afneemt. Bovendien is kunstlicht ook schadelijk voor de nachtdiertjes. Het verstoort hun natuurlijke gedrag binnen het ecosysteem waarin ze leven.”
Daar moeten we wat aan doen, want we kunnen echt niet zonder insecten. Ze zijn nodig voor de bestuiving van planten, voor de kringloop van voedingsstoffen en voor ongediertebestrijding. Veel van deze taakjes doen ze ’s nachts, als ze actiever zijn.
Wetenschappelijk avontuur
Het is daarom erg belangrijk om veldwerk te blijven doen en beter te begrijpen hoe de activiteit van insecten eruitziet, vertelt Wong. “Zulk onderzoek kan uitputtend zijn, omdat je de vallen op allerlei verschillende locaties meerdere keren per dag moet installeren en vervangen. Maar het is enorm waardevol. Insecten behoren tot de meest diverse en belangrijke organismen op onze planeet. Hun ingewikkelde ritme bestuderen is niet alleen een wetenschappelijk avontuur, maar ook noodzakelijk om de biodiversiteit te behouden op een planeet die zo snel verandert.”
