Twee verschillende delen van de hersenen blijken verantwoordelijk te zijn voor het begrijpen en waarderen van humor. En dat verklaart mogelijk ook waarom een grap bij patiënten met de ziekte van Parkinson niet altijd binnenkomt.
Als je ooit hebt gelachen om een grap terwijl je die eigenlijk niet grappig vond, of als je hebt gelachen zonder zeker te weten waarom, dan heb je laten zien dat het begrijpen en waarderen van humor twee hele verschillende dingen zijn. Maar hoe deze processen precies in ons brein plaatsvinden, bleef tot nu toe een mysterie. Om hier meer over te weten te komen, lieten onderzoekers in een nieuwe studie deelnemers naar de populaire Amerikaanse sitcom Seinfeld kijken. En deze grappige serie biedt nu boeiende nieuwe inzichten in hoe onze hersenen humor verwerken.
Studie
De onderzoekers verzamelden gezonde deelnemers die vervolgens werden bestudeerd met behulp van een functionele magnetische resonantiebeeldvorming (fMRI)-scanner. Tijdens de scans luisterden de deelnemers naar een reeks audio-opgenomen grappen en keken ze naar een aflevering van de klassieke tv-serie Seinfeld. “Het was heel gemakkelijk om deelnemers te vinden,” vertelt hoofdauteur Margaret Prenge. “Wie wil er nu niet een uur in een comfortabele MRI liggen en Seinfeld kijken?”
Twee hersengebieden
De onderzoekers zagen dat twee afzonderlijke hersengebieden geactiveerd werden op het moment dat een grap werd verteld of wanneer de hoofdrolspelers iets grappigs deden. Het ene gebied is de dorsale striatum. “Dit hersendeel speelt een belangrijke rol bij het begrijpen van grappen,” legt onderzoeker Penny MacDonald aan Scientias.nl uit. Dat dit deel geactiveerd werd, duidt er dan ook op dat de deelnemer de grap ‘snapte’. Vervolgens werd kort daarna de ventrale striatum geactiveerd, wat essentieel is voor het verwerken van beloningen en plezier. “Dit hersengebied is betrokken bij functies die nodig zijn om van een grap te genieten,” verduidelijkt MacDonald. De activiteit in dit hersengebied geeft aan dat de deelnemers de clou of het moment als grappig beschouwden, of in ieder geval de humor waardeerden.
Verrassend
Kortom, de onderzoekers ontdekten dat dus zowel de dorsale striatum als de ventrale striatum in de hersenen actief werden wanneer de deelnemers een Seinfeld-grap probeerden te begrijpen. En dat is best verrassend. “Het verbaasde ons een beetje dat beide hersengebieden actief werden’,” vertelt MacDonald. “We weten echter dat de ventrale striatum niet alleen betrokken is bij het verwerken van plezierige gebeurtenissen, zoals het plezier van een grap, maar ook een rol speelt bij het aansturen van ons gedrag, vooral als we op zoek zijn naar beloningen. We zagen de activering van de ventrale striatum dan ook als een teken dat de deelnemers gemotiveerd waren om de grap te begrijpen en daardoor het plezier ervoeren dat gepaard gaat met het waarderen van een grappige grap.”
Parkinson
Al met al laten de onderzoekers zien dat twee verschillende subregio’s van de striatum dus betrokken zijn bij het begrijpen en waarderen van humor. En het zou volgens hen goed kunnen dat bij bepaalde ziekten of schade aan de hersenen, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson, één van deze processen wordt beïnvloed. De onderzoekers besloten dit verder te bestuderen. “We begrijpen nog niet volledig hoe de ziekte van Parkinson de verwerking van humor beïnvloedt, en daarom doen we momenteel onderzoek naar dit aspect,” aldus MacDonald.
Anders dan verwacht
Om de theorie te testen, hebben de onderzoekers patiënten met de ziekte van Parkinson gescand terwijl ze naar de audio-opgenomen grappen luisterden en naar Seinfeld keken. De voorlopige gegevens suggereren dat de dorsale striatum niet reageerde zoals verwacht, terwijl de ventrale striatum over het algemeen wel actief was. “Het lijkt erop dat mensen met de ziekte van Parkinson misschien wat moeite hebben om bepaalde grappen te snappen, maar vervolgens wel net zo erg genieten van humor zodra ze de grap begrijpen,” licht MacDonald toe. “Bovendien lijkt Parkinson de verwerking van bepaalde vormen van humor, zoals sarcasme, meer te beïnvloeden dan andere vormen. Deze bevindingen moeten echter nog verder worden onderzocht.”
Belangrijk
Dat we dit nu toch beter begrijpen, is volgens MacDonald heel belangrijk. “Humor speelt een cruciale rol in sociale verbondenheid,” legt ze uit. “Mensen met neurodegeneratieve ziekten hebben vaak moeite met sociaal contact, wat kan leiden tot een eenzaam gevoel en een aanzienlijke vermindering van hun kwaliteit van leven. Dit wordt echter vaak over het hoofd gezien. Het onderzoeken van de neurale basis van humor kan ons helpen te voorspellen welke patiënten het meeste risico lopen. Tegelijkertijd biedt het mogelijk inzichten voor nieuwe behandelingen. Dit is belangrijk, bovenop het feit dat het begrijpen van de neurale basis van zo’n essentiële en unieke menselijke ervaring voor ons sowieso van groot belang is.”
Dopamine
In toekomstige studies is het team van plan om te bestuderen hoe medicijnen die de stof dopamine beïnvloeden, invloed hebben op hoe we humor begrijpen en waarderen. “Het is begrijpelijk dat mensen met een tekort aan dopamine, zoals bij patiënten met de ziekte van Parkinson het geval is, meer moeite hebben om grappige dingen te begrijpen,” stelt Prenger. “In de volksmond staat dopamine namelijk ook bekend als de beloningsstof. Het helpt ons mogelijk om vermaakt te worden door een grap.”
Tegelijkertijd zetten de onderzoekers de studie naar de rol van verschillende hersengebieden voort. “We weten nu dat verschillende delen van de striatum betrokken zijn bij verschillende functies,” zegt MacDonald. “Door de rol van deze hersengebieden beter te begrijpen, hopen we ook bepaalde problemen te doorgronden en tegelijkertijd problemen voor te zijn die ontstaan bij verschillende neurodegeneratieve ziekten.”
