Wij Nederlanders staan bekend om onze handelsgeest, maar als het om ons eigen lichaam gaat, laten we toch wat steekjes vallen, zo concluderen onderzoekers in het boek ‘Nier te koop – baarmoeder te huur’. In het buitenland is het razendpopulair: lichaamsdelen verkopen of ‘verhuren’. Maar in Nederland is het verboden. Ouderwets of terecht?
De onderzoekers wijzen erop dat de Nederlandse wetgeving op dit gebied heel strikt is. Men gaat er in de wet vanuit dat donoren filantropen zijn: ze hoeven niets terug te verwachten voor hun gift. In het buitenland gaan ze daar heel anders mee om, zo concluderen de onderzoekers Ingrid Geesink en Chantal Steegers. Met handel in lichaamsdelen (bijvoorbeeld nieren) of lichaamsfuncties (bijvoorbeeld door de baarmoeder te ‘verhuren’) is een goede boterham te verdienen. Vaak gaan organen voor tientallen duizenden euro’s over de spreekwoordelijke toonbank.
Buitenland
Het feit dat Nederland behoudender is, leidt ertoe dat steeds meer mensen naar het buitenland uitwijken. En dat zou eigenlijk niet nodig moeten zijn, zo stellen de wetenschappers. “We moeten om te beginnen erkennen dat er een markt is voor lichaamsmateriaal,” vindt Geesink. “Vervolgens moeten we natuurlijk gaan nadenken over manieren waarop we met lichaamsmateriaal en geld – wat natuurlijk heel gevoelig ligt – om moeten gaan.”
Wederkerigheid
Een cheque in ruil voor een nier is namelijk niet de enige optie, zo benadrukken de onderzoekers. “We kunnen bijvoorbeeld nadenken over alternatieve betalingsvormen, zoals onkostenvergoeding,” vertelt Steegers. “Maar we kunnen ook nadenken over alternatieve donatievormen, bijvoorbeeld op basis van wederkerigheid of kruislingse donatievormen.”
WIST U DAT…
Andere kijk
Zo’n grote verandering in beleid vraagt ook om een radicaal andere kijk op de hele kwestie van het donorschap. Een lichaamsdeel krijgt een financiële waarde en de motieven van de donor kunnen daardoor veranderen. De ontwikkeling van een eventuele markt vraagt dan ook om zorgvuldigheid. Tegelijkertijd kan zo’n markt natuurlijk ook levens redden: mensen zijn in ruil voor geld wellicht eerder bereid om donor te worden en lichaamsmateriaal af te staan aan de wetenschap of patiënten die behoefte hebben aan bepaalde cellen of organen.
Ethische overwegingen
Even afgezien van het geld en de wetgeving speelt ook ethiek natuurlijk een rol. Het zou kunnen dat het recht om lichaamsdelen te verkopen uiteindelijk in een conflict verzeild raakt met het recht om te leven. In andere woorden: worden mensen straks omwille van hun eigen organen om het leven gebracht? En kan de beslissing om een orgaan of cellen af te staan wel bij leken worden neergelegd? Het afstaan heeft namelijk vaak gevolgen voor de gezondheid. Is dat het geld waard?
Nederland
Grote vraag is natuurlijk: hoe moet Nederland zich in deze kwestie opstellen? Nu het in het buitenland steeds vaker gebeurt, is het volgens sommigen wellicht beter om het ook in Nederland toe te staan. Al is het alleen maar omdat de Nederlandse regering dan ook wetgeving voor de markt op kan stellen. Nu is die er niet en gaat de handel via het buitenland en zwarte markten. En daar heeft niemand baat bij.
Het is een lastige kwestie die door het werk van de wetenschappers weer op de voorgrond raakt. Is Nederland echt wat ouderwets? Of zijn de praktijken zoals die in het buitenland plaatsvinden echt onwenselijk? Wat vindt u? Zou u uw organen willen verkopen?