Schimmels die in netwerken onder de grond groeien lijken misschien vrij nutteloos, maar dat zijn ze allesbehalve. Uit nieuw onderzoek blijkt dat ze goed zijn voor de opslag van een derde van alle CO2-uitstoot door fossiele brandstoffen. Mogelijk spelen ze daarom een cruciale rol in onze pogingen om zo snel mogelijk tot de zo gewenste netto nul te komen.
Maar eerst iets meer over die schimmels. Het gaat om mycelium. Dit is een levend netwerk bestaande uit schimmeldraden, dat zich kilometers kan uitstrekken onder de grond in het bos, maar ze komen ook op andere plekken voor. Mycelia zijn al 450 miljoen jaar overal ter wereld te vinden, maar hebben nog steeds iets mysterieus. Zo schreven we eerder over hoe bomen met elkaar zouden communiceren via deze schimmeldraden. De symbiose tussen planten en schimmels wordt ook wel mycorrhiza genoemd. Allerlei voedingsstoffen worden ondergronds uitgewisseld. Zo absorberen de schimmeldraden mineralen uit de bodem, die ze vervolgens afstaan aan de plant. In ruil daarvoor krijgen ze suikers terug.
Koolstofput
Maar nu terug naar de netto nul. Het was al wel bekend dat de schimmels koolstof uit planten opslaan, maar hoeveel precies, dat was de vraag. En dat blijkt een dikke meevaller. Volgens onderzoekers van de University of Sheffield slaan mycelia meer CO2 op dan de jaarlijkse uitstoot van China, oftewel 36 procent van de totale jaarlijkse uitstoot op de wereld. Een deel hiervan bindt zich aan planten of blijft op een andere manier in de grond achter, zelfs als de schimmeldraden afsterven. Daarmee worden het dus enorme koolstofreservoirs.
Het is volgens de wetenschappers dan ook van het grootste belang om mycelia in bosgebied, maar ook onder graslanden en zelfs onder wegen en gebouwen te beschermen en zoveel mogelijk uit te breiden. Ook is er meer onderzoek nodig om te kijken op wat voor manieren we de CO2-opslag in de bodem via mycorrhizale schimmels kunnen vergroten. Wetenschappers noemen dit cruciaal om de klimaatverandering tegen te gaan en tegelijk de wereldwijde biodiversiteit een boost te geven.
Blinde vlek
In totaal slaan mycelia jaarlijks 13,12 gigaton CO2 op die door planten wordt doorgegeven. Dat verbaasde de wetenschappers ook. “Mycorrhizale schimmels zijn jarenlang over het hoofd gezien in koolstofmodellen, natuurbehoud en -herstel. Onze mond viel open toen we de cijfers berekenden. In onze zoektocht naar klimaatoplossingen is het ook belangrijk om na te gaan of er al bestaande methodes zijn die op natuurlijke wijze CO2 opslaan. Deze deeloplossing ligt letterlijk onder onze neus”, zegt professor Katie Field.
Maar gevaar ligt op de loer. “Bodemecosystemen worden in razend tempo vernietigd door de landbouw, verstedelijking en industrie. Helaas is er nog te weinig bekend bij de beleidsmakers over de diepere impact van deze vernietiging van bodemleven”, vervolgt Field. “Door de grond te ontwrichten, saboteren we onze pogingen om de klimaatopwarming in te dammen en gaan de ecosystemen waarvan we afhankelijk zijn, kapot. We moeten meer doen om deze ondergrondse netwerken te beschermen. We weten al langer dat ze onmisbaar zijn om de biodiversiteit op peil te houden, maar nu is er nog meer bewijs dat ze cruciaal zijn voor de gezondheid van onze planeet.”
Koolstofkringloop
De vraag is nu hoe lang de CO2 opgeslagen blijft in de grond. “We hadden altijd al het idee dat we een groot koolstofreservoir over het hoofd zagen. Het is logisch dat er veel aandacht is geweest voor het beschermen en herstellen van bossen als natuurlijke manier om klimaatverandering het hoofd te bieden. Ondertussen was er te weinig aandacht voor de enorme stroom koolstofdioxide uit de atmosfeer die door fotosynthese via planten en hun wortels onder de grond verdween richting de mycorrhizale schimmels”, legt onderzoeker Heidi Hawkins uit.
“Het is nog onduidelijk hoeveel koolstof er uiteindelijk in en om de schimmelstructuren achterblijft en in wat voor moleculaire vorm. We weten dat het een fluctuerend proces is, waarbij een deel in de grond blijft zitten, zelfs nadat de schimmel doodgaat. Een deel valt uiteen in kleine koolstofmoleculen, waarna die zich binden aan gronddeeltjes of zelfs opnieuw worden gebruikt door planten. Er verdwijnt ook zeker een deel van de koolstof in de atmosfeer, doordat andere microben of de schimmel zelf de CO2 als gas ‘uitademen’.”
Onbekend maakt onbemind
Pas de laatste tijd neemt de belangstelling voor mycelia toe. “Mycorrhizale schimmels staan aan de basis van de voedselketens die veel van het leven op aarde mogelijk maken, maar we beginnen pas net te begrijpen hoe ze werken. Er is nog zoveel te leren. Deze studie is onderdeel van een grotere stroming om de rol van schimmels in ecosystemen overal ter wereld te doorgronden. We weten dat mycelia ontzettend belangrijk zijn, maar ze zijn voor de meeste mensen onbekend en onzichtbaar. Wij willen daar wat aan doen”, besluit professor Toby Kiers van de Vrije Universiteit Amsterdam.
