Een kerkhof aanleggen voor de overledenen, je ziet het dieren niet direct doen. Toch scheelt het niet veel. Zuid-Afrikaanse paleontologen hebben de oudste begraafplaats ter wereld ontdekt. Daarin liggen de overblijfselen van verre familie van de mens, van wie niet werd verwacht dat ze tot zulk complex gedrag in staat waren.
Op de begraafplaats zijn de resten van de Homo naledi gevonden, een mensachtige uit de Steentijd, die in bomen klom. De overblijfselen lagen 30 meter onder de grond in een grottenstelsel in de Cradle of Humankind, een bekende opgravingssite bij Johannesburg, die ook UNESCO-werelderfgoed is. “Dit zijn de oudste begraafplaatsen die tot nu toe bekend zijn. Ze zijn zeker 100.000 jaar ouder dan de eerste begraafplaatsen van Homo sapiens”, schrijven de wetenschappers.
Evolutie ter discussie
De bevindingen stellen de huidige ideeën over de menselijke evolutie ter discussie, omdat altijd werd gedacht dat er grotere hersenen nodig zijn voor complexe, betekenisvolle activiteiten, zoals het begraven van de doden.
De tot nu toe oudste begraafplaatsen zijn gevonden in het Midden-Oosten en in Afrika. Ze bevatten rond de 100.000 jaar oude resten van Homo sapiens. De overblijfselen die de gerenommeerde paleontoloog Lee Berger met zijn collega’s heeft ontdekt dateren van minstens 200.000 jaar terug.
Primitieve soort
En ze zijn dus afkomstig van de Homo naledi. Dit is een primitieve soort, die het midden houdt tussen mensapen en moderne mensen. Hun hersenen zijn zo groot als een sinaasappel en ze waren slechts 1,5 meter lang. Ze konden hun vingers en tenen buigen en gereedschap hanteren met hun handen. Daarmee is de soort die Berger eerder al ontdekte een bewijs dat ons evolutionaire pad geen rechte lijn vormt.
De Homo naledi is vernoemd naar de Rising Star-grotten in Zuid-Afrika, waar de eerste botten zijn gevonden in 2013. De ovaalvormige begraafplaatsen die worden beschreven in de nieuwe studie zijn ontdekt tijdens opgravingen die in 2018 begonnen.
Geen grote hersenen nodig
De gaten zijn volgens de onderzoekers opzettelijk gegraven en daarna weer gevuld om de lichamen te bedekken. Het zou gaan om de begraafplaatsen van zeker vijf individuen.
“Deze ontdekkingen tonen aan dat begrafenispraktijken niet alleen door Homo sapiens of andere mensachtigen met grote hersenen werden uitgevoerd”, zeggen de onderzoekers.
Bovendien is de begraafplaats niet het enige teken dat de Homo naledi tot veel complexer emotioneel en cognitief gedrag in staat was”, klinkt het verder. Er zijn ook gravures gevonden van geometrische figuren zoals een hashtag op een nabijgelegen pilaar in de grot. “Dat zou betekenen dat mensen niet de enigen zijn die zulke symbolische praktijken ontwikkelden en dat zij ook niet de uitvinders zijn van dergelijk gedrag”, zegt Berger.
Tot veel meer in staat
De beroemde paleontoloog is overigens niet geheel onomstreden. Al in 2015 stelde hij dat de Homo naledi tot veel meer in staat was dan je op basis van zijn schedelomvang zou verwachten. “Dat was in die tijd te veel om te kunnen bevatten voor wetenschappers. We denken dat het allemaal gebonden is aan dit grote brein”, zegt de 57-jarige wetenschapper, die er eerder van is beschuldigd te snel conclusies te trekken. “We gaan de wereld nu vertellen dat dit niet klopt.”
Hoewel dus verdere analyse nodig is, zouden de bevindingen ‘ons begrip van de menselijke evolutie veranderen’, schrijven de onderzoekers. “Begrafenissen, betekenisvol handelen, zelfs ‘kunst’, kunnen een veel gecompliceerdere, dynamische, niet-menselijke geschiedenis hebben dan we eerder dachten”, zegt Agustin Fuentes, antropologieprofessor aan de gerenommeerde Princeton University, die meewerkte aan de studie, tegen persbureau AFP.
Kanttekeningen
Maar antropoloog aan de University of Missouri, Carl Ward, die niet betrokken is bij het onderzoek, reageert iets terughoudender: “De bevindingen, mits bevestigd, kunnen van groot belang zijn. Ik kijk er dan ook naar uit om te lezen hoe de locatie van de overblijfselen andere verklaringen uitsluit dan het bewust begraven van soortgenoten en om de resultaten te zien nadat ze gecontroleerd zijn”, zegt ze. Ward wijst er ook op dat de onderzoekers toegeven dat niet kan worden uitgesloten dat de tekeningen op de muur door latere mensachtigen gemaakt zijn.
