Volgens de onderzoekers benadrukt de ontdekking de noodzaak van een universeel vaccin dat niet alleen beschermt tegen alle huidige rondwarende coronavarianten, maar ook tegen álle sarbecovirussen.
Wetenschappers hebben een nieuw virus ontdekt dat lijkt op SARS-CoV-2 – het virus dat COVID-19 veroorzaakt. Het nieuw ontdekte virus is waarschijnlijk in staat mensen te infecteren, zo vrezen deskundigen. En mocht het inderdaad op mensen overspringen, dan is het ook nog eens resistent tegen alle huidige vaccins.
Twee nieuwe virussen
Dat onderzoekers op nog onbekende virussen stuiten, is geen zeldzaamheid. De afgelopen jaren zijn er honderden coronavirussen ontdekt, voornamelijk bij Aziatische vleermuizen. De meerderheid daarvan is echter niet in staat menselijke cellen te infecteren. Eind 2020 ontdekte een onderzoeksteam twee virussen in een Russische vleermuis die ze Khosta-1 en Khosta-2 noemden. Aanvankelijk leek het erop dat ze geen bedreiging voor de mens vormden. Maar daar komen onderzoekers nu op terug.
Khosta-2
Hoewel we voor Khosta-1 niet veel te vrezen hebben, blijkt Khosta-2 over enkele verontrustende eigenschappen te beschikken. Zo blijkt dat Khosta-2 – net als SARS-CoV-2 – zijn spike-eiwit kan gebruiken om menselijke cellen te infecteren door middel van de receptor ACE2. Het betekent dat Khosta-2, net als SARS-CoV-2, onder de sarbecovirussen geschaard kan worden (zie kader).
In de coronavirusfamilie infecteert één subgroep menselijke cellen door middel van de receptor ACE2 (een soort ‘huissleutel’ waarmee het virus onze cellen weet binnen te dringen). Zowel het SARS-virus (SARS-CoV-1) dat in 2003 uitbrak, als het huidige rondwarende coronavirus (SARS-CoV-2) behoren tot deze groep, evenals een aantal andere coronavirussen die in dieren zoals vleermuizen, schubdieren en civetkatten circuleren. Hoewel de exacte transmissieroute nog altijd onbekend is, weten we dat deze virussen van dier op mens kunnen overspringen en zo een volgende pandemie veroorzaken. Gezamenlijk wordt deze groep sarbecovirussen genoemd; het bredere ondergeslacht.
De ontdekking breidt onze kennis over sarbecovirussen uit. “Ons onderzoek toont aan dat sarbecovirussen niet alleen in wilde dieren in Azië circuleren, maar ook daar buiten – zelfs in plaatsen zoals West-Rusland waar het Khosta-2-virus werd gevonden,” zegt onderzoeker Michael Letko. “Bovendien blijkt dat ook deze een bedreiging voor de wereldwijde gezondheid kan vormen. Genetisch gezien lijkt dit vreemde Russische virus niet op SARS-CoV-2. Daarom dacht aanvankelijk niemand dat we ons zorgen hoefden te maken. Toen we echter beter keken, waren we verrast te ontdekken dat ze menselijke cellen kunnen infecteren. Dat verandert ons begrip van deze virussen, waar ze vandaan komen en welke regio’s we beter moeten monitoren.”
Coronavaccins
De volgende stap was om te bepalen of onze huidige vaccins tegen dit nieuw ontdekte, verontrustende virus beschermen. En het antwoord daarop is nee. Met behulp van serum afkomstig van mensen die waren gevaccineerd tegen COVID-19, concludeert het team dat Khosta-2 niet werd geneutraliseerd door de huidige vaccins. Ze testten ook serum van mensen die besmet waren met de omikronvariant, maar ook deze antistoffen werkten niet.
Universeel vaccin
Volgens Letko benadrukt de ontdekking van Khosta-2 de noodzaak van de ontwikkeling van een universeel vaccin dat niet alleen beschermt tegen alle huidige rondwarende coronavarianten, maar ook tegen álle sarbecovirussen. “Helaas zijn veel van onze huidige vaccins ontworpen voor specifieke virussen waarvan we weten dat ze menselijke cellen kunnen infecteren of die het grootste risico lijken te vormen om ons te infecteren,” zegt Letko. “Maar dat is een lijst die steeds verandert. We moeten het ontwerp van deze vaccins verbreden, zodat ze tegen alle sarbecovirussen beschermen.”
Op dit moment wordt er overigens al hard aan zo’n universeel vaccin gewerkt. De voorlopige resultaten daarvan zijn veelbelovend. Zo blijkt dat dit vaccin inderdaad niet alleen effectief is tegen de bestrijding van de huidige varianten van het coronavirus, maar ons ook proactief kan beschermen tegen virussen waarvan we weten dat ze mogelijk mensen kunnen infecteren. De verwachting is dat een dergelijk universeel vaccin een volgende pandemie tijdig kan afwenden.
