Het beperken van maaltijden tot uitsluitend overdag, kan je geestelijke gemoedstoestand ten goede komen.
Tegenwoordig is ‘een nachtje doorhalen’ niet meer zo uitzonderlijk. Denk aan mensen die nachtdiensten in het ziekenhuis of in fabrieken draaien. Als je echter wakker bent terwijl je eigenlijk hoort te slapen, kan dit je normale, interne lichaamsklok verstoren. En dat kan invloed hebben op je stemming. Niet voor niets lopen mensen die vaak ’s nachts werken 25 tot 40 procent hoger risico op depressies of angststoornissen. Of je je maar bij dit feit neer moet leggen? Nee hoor. Onderzoekers presenteren namelijk een veelbelovende oplossing. En die heeft te maken met het tijdstip waarop je eet.
Circadiaan ritme
Dat nachtwerkers vaker met een kwetsbaardere mentale gesteldheid kampen, is verklaarbaar. Dit heeft namelijk te maken met een aangetast circadiaan ritme – ook wel het 24-uursritme genoemd (zie kader). Het betekent dat nachtwerkers een verkeerde afstemming tussen hun interne biologische klok en dagelijks gedrag, zoals slaap/waak- en vasten/eetcycli, ervaren. Toch valt ’s nachts werken voor velen niet te voorkomen. Alleen al in Nederland werken er maar liefst 1,3 miljoen mensen gedurende de nacht, zoals verpleegsters, bewakers en politieagenten. In een nieuwe studie vroegen onderzoekers zich af hoe deze cruciale werknemers beschermd kunnen worden tegen een onstabiele, geestelijke gezondheid. Ze theoretiseerden dat mogelijk het tijdstip waarop gegeten wordt, verschil zou kunnen maken.
Het menselijk lichaam heeft een interne klok, ook wel de biologische klok genoemd, zo schrijft het RIVM. Hierdoor houden we er allemaal een dag-nachtritme van ongeveer 24 uur op na. Dit ritme wordt ook wel het circadiane ritme genoemd (‘circa één dag’). Dit ritme speelt een belangrijke rol in het slaap-waakritme, maar ook in een groot aantal andere lichaamsprocessen. Zo beïnvloedt de biologische klok processen zoals hormoonafgifte (o.a. melatonine en cortisol) en de glucosehuishouding. Verschillende lichaamsfuncties waaronder lichaamstemperatuur, honger en verzadiging, worden ook gereguleerd door de biologische klok. De biologische klok zorgt er dus voor dat de processen in ons lichaam op het juiste moment plaatsvinden. Verstoringen in de biologische klok kunnen optreden door verschillende oorzaken zoals nachtwerk, een jetlag of door langdurig gebruik van lichtgevende schermen in de avond.
De onderzoekers voerden een experiment uit onder negentien deelnemers. Hun 24-uursritme werd volledig ontregeld, waardoor na vier dagen hun biologische klok ongeveer 12 uur achterliep ten opzichte van hun slaap/waak-ritme en het schema van nachtwerkers werd gesimuleerd. De deelnemers werden vervolgens willekeurig ingedeeld in één van in totaal twee groepen: de eerste groep at alleen gedurende de dag terwijl de tweede groep zowel overdag als gedurende de nacht een maaltijd nuttigde (zoals gebruikelijk is onder veel nachtwerkers). Het team beoordeelde vervolgens elk uur de stemming en gemoedstoestand van alle deelnemers.
Gemoedstoestand
Het team ontdekte dat de timing van de maaltijd de geestelijke gemoedstoestand van de deelnemers aanzienlijk beïnvloedde. Zo vonden de onderzoekers 26 procent toename van depressie-achtige klachten onder de deelnemers die zowel gedurende de dag, als ’s nachts hadden gegeten. Onrustige gevoelens namen onder deze groep met 16 procent toe. Verrassend genoeg ervoeren de deelnemers die alleen overdag een maaltijd hadden genuttigd, deze toename niet. En dat suggereert dat het tijdstip van eetmomenten heel belangrijk is. “We veronderstelden dat het beperken van maaltijden tot overdag tot een verbetering van de stemming zou kunnen leiden,” vertelt onderzoeker Sarah Chellappa in gesprek met Scientias.nl. “Maar we waren verrast dat alleen eten gedurende de dag elke verergering van depressieve klachten en onrustige gevoelens volledig kan voorkomen. Onze bevindingen bieden dan ook een potentiële, nieuwe strategie die de kwetsbaarheid van nachtwerkers voor een slechtere mentale gesteldheid kan helpen verminderen.”
Oorzaak
Waarom mensen die zowel overdag, als ’s nachts eten gevoeliger zijn voor depressies en onrust? Mogelijk speelt glucose-intolerantie (waarbij de opname van glucose uit de bloedbaan verstoord is en wat een tal van symptomen met zich meebrengt) hierbij een belangrijke rol, zo vermoedt Chellappa. “Tijdens het experiment toonden we aan dat de deelnemers die zowel overdag als ’s nachts aten, vaker aan glucose-intolerantie leden,” legt ze uit. “Omgekeerd zagen we dit niet bij de groep die alleen overdag at.” En hier zit mogelijk de crux. “Het is bekend dat hoge glucosespiegels een risicofactor voor depressie kunnen zijn,” aldus Chellappa.
Minimum beperken
De resultaten suggereren dat het tijdstip waarop je eet waarschijnlijk heel belangrijk is voor je geestelijke gemoedstoestand. Door alleen overdag te eten kun je zelfs het risico op depressies en onrustige gevoelens verminderen. De onderzoekers hopen nu hun experiment naar de echte wereld te vertalen. “Toekomstig onderzoek is nodig om vast te stellen of interventies op het gebied van maaltijdtiming depressiviteit en angstgevoelens ook bij echte nachtwerkers én over een lange tijdspanne kunnen voorkomen,” zegt onderzoeker Frank Scheer in een interview met Scientias.nl. Bovendien willen de onderzoekers testen of ook andere zaken die de interne biologische klok kunnen verstoren – zoals licht en lichaamsbeweging – vergelijkbare gunstige effecten op de stemming hebben. “Maar tot die tijd kan het voor nachtwerkers in ieder geval nuttig zijn om ‘s nachts de voedselinname, met name koolhydraten en ‘snelle’ suikers, tot een minimum beperken,” adviseert Scheer.
Volgens de onderzoekers zijn de bevindingen uit de studie overigens niet alleen nuttig voor nachtwerkers. “Ook andere mensen die te kampen hebben met verstoringen van het 24-uursritme – zoals mensen met een jetlag – of mensen die last hebben van psychische stoornissen, kunnen er mogelijk baat bij hebben,” stelt Chellappa. “Dat zal verder onderzocht moeten worden. Daarnaast draagt onze studie bij aan het groeiende bewijs dat strategieën die slaap en 24-uursritmes optimaliseren, de geestelijke gezondheid kunnen bevorderen.”
