In 2022 ramde NASA – met opzet – een planetoïde. En daarbij zijn enkele tientallen stenen van die planetoïde losgekomen. En sommige ervan lijken nu op ramkoers te liggen met Mars.
In het najaar van 2022 gaf NASA ruimtesonde DART (dat staat voor Double Asteroid Redirection Test) opdracht om zich in de planetoïde Dimorphos te boren (zie kader). De missie slaagde. En met behulp van onder meer ruimtetelescoop Hubble keken onderzoekers naar de nasleep ervan. Zo zagen ze bijvoorbeeld dat Dimorphos grote hoeveelheden stof verloor. Maar dat niet alleen; de botsing leidde er ook toe dat 37 grotere brokstukken van Dimorphos loskwamen. En in een nieuwe studie hebben wetenschappers nu proberen uit te zoeken hoe het die stenen zal vergaan. Eerst het goede nieuws: ze vormen geen gevaar voor de aarde. Dan het slechte nieuws: Mars krijgt ze mogelijk wel om de oren.
Waarom zou je een dure ruimtesonde bewust op een ruimtesteen laten crashen? Nou, daar had NASA goede redenen voor. Doel van de DART-missie was namelijk om te achterhalen of het mogelijk was om de baan van een planetoïde te veranderen door er een (relatief kleine) ruimtesonde tegenaan te laten botsen. Vervolgwaarnemingen onthulden dat het gelukt was om de baan van Dimorphos – die rond de grotere ruimtesteen Didymos cirkelt – te veranderen. En dat is goed nieuws. Want het betekent dat we wellicht ook de baan van ruimtestenen die op ramkoers met de aarde liggen, kunnen veranderen door deze een duwtje te geven.
Dat tijdens de DART-missie ook stenen van Dimorphos zijn losgekomen, is niet nieuw. Maar het is wel voor het eerst dat onderzoekers nu gekeken hebben naar de koers van de stenen. Hun bevindingen zijn terug te lezen in deze studie, die nog collegiale toetsing moet ondergaan.
Weg van Dimorphos
De studie handelt zoals gezegd over 37 stenen die tijdens de DART-missie van Dimorphos zijn losgekomen. De stenen zijn naar schatting tussen de 4 en 7 meter groot en hangen op dit moment nog in de nabijheid van Dimorphos en Didymos rond. Maar met hun geringe zwaartekracht kunnen de twee ruimtestenen deze 37 stenen niet bij zich houden. “De stenen bewegen dan ook langzaam van het Didymos-Dimorphos-systeem vandaan,” zo schrijven de onderzoekers.
Maar waar gaan ze dan naartoe? Dat hebben de onderzoekers nu met behulp van simulaties uitgezocht. Daarbij waren ze natuurlijk in eerste instantie enigszins bezorgd over onze eigen planeet: zouden de ruimtestenen – gegenereerd tijdens een missie die er juist op gericht was om de aarde in de toekomst beter tegen ruimtestenen te kunnen beschermen – een gevaar kunnen vormen voor onze planeet? Het was natuurlijk heel ironisch geweest, maar zover lijkt het – volgens de simulaties – gelukkig niet te komen. De 37 stenen wagen zich over 2500 jaar relatief dicht bij de baan van de aarde in de buurt. Maar zelfs dan zijn ze nog bijna 3 miljoen kilometer van de baan van onze aarde verwijderd. Geen reden tot zorg dus!
Mars
Anders ligt dat echter voor Mars, zo ontdekten de onderzoekers. Op vier momenten in de komende 20.000 jaar lijken de stenen – opnieuw: afgaand op simulaties – de omloopbaan van de rode planeet dicht te naderen. Over ongeveer 6000 jaar komen ze twee keer dicht bij de baan van Mars in de buurt. En over 15.000 jaar gebeurt dat nog eens twee keer. “En daarmee is er een kans dat ze in de toekomst op Mars inslaan,” zo concluderen de onderzoekers voorzichtig. Mocht dat gebeuren, dan zullen de stenen naar alle waarschijnlijkheid vrijwel intact op het Marsoppervlak landen en daar mogelijk zelfs een krater slaan. De atmosfeer van Mars is namelijk te ijl om zodanig veel weerstand aan de stenen te bieden dat deze uiteenvallen.
Meteorieten
Het is een interessante studie. Want het is fascinerend om te bedenken dat stenen die door toedoen van mensen van een planetoïde zijn losgewrikt wellicht over duizenden jaren hun weg vinden naar het oppervlak van Mars. Maar de implicaties van het onderzoek reiken verder dan die realisatie, zo schrijven de onderzoekers. Want als de stenen die Dimorphos tijdens de ontmoeting met DART is kwijtgeraakt op Mars kunnen inslaan, is het niet ondenkbaar dat stenen die buiten onze schuld om van andere planetoïden zijn losgekomen, hun weg naar de aarde weten te vinden. “In het geval van de stenen van Dimorphos geldt dat ze in de ruimte zijn beland door een botsing met een ruimtesonde,” leggen de onderzoekers in hun studie uit. “Maar hetzelfde kan gebeuren door natuurlijke gebeurtenissen.” Zoals een botsing tussen twee ruimtestenen. “Het is dan ook mogelijk dat sommige meteorieten die op aarde gevonden worden, het resultaat zijn van een botsing tussen een ongeveer 100 meter grote aardscheerder (een ruimtesteen die zich relatief dicht bij de aarde in de buurt waagt, red.) en een projectiel van ongeveer 1 meter.”
Daarnaast kan het onderzoek ook belangrijke implicaties hebben voor toekomstige missies naar ruimtestenen, zo waarschuwen de onderzoekers. “De resultaten van deze studie suggereren dat toekomstige missies waarbij een interactie plaatsvindt met het oppervlak van een aardscheerder zorgvuldig gepland moeten worden. Met name moet tot in detail geanalyseerd worden hoe het eventueel van het oppervlak loskomend materiaal op de lange termijn vergaat.” En wel om te voorkomen dat het op termijn een gevaar gaat vormen voor de aarde of de operationele satellieten die daaromheen cirkelen. Voorzichtigheid is dus geboden, zo leert de DART-missie ons. En dat geldt niet alleen voor ruimtevaartorganisaties zoals NASA, maar zeker ook voor private bedrijven die voornemens zijn om grondstoffen te gaan delven op – en dus het oppervlak te verstoren van – ruimtestenen die zich relatief dicht bij de aarde bevinden.
