De ontdekking van een zwangere mummie baarde zo’n anderhalf jaar geleden veel opzien. Belangrijkste vraag die overbleef was: waar ging ze aan dood? Er werd gedacht dat het mogelijk met de zwangerschap te maken had, maar dat blijkt niet zo te zijn.
Waarschijnlijk had de ‘Mysterieuze Dame’, ook wel bekend als de zwangere mummie, neus- of keelkanker. De mummie werd begin 19de eeuw ontdekt in Thebes (het huidige Luxor) in Egypte en al in 1826 gedoneerd aan de Poolse University of Warsaw. Op dit moment is de jongedame tentoongesteld in het Nationaal Museum van Warschau. Om meer te weten te komen over de doodsoorzaak maakten de Poolse wetenschappers röntgenfoto’s en een CT-scan van de mummie. Analyse van de data onthulde veranderingen in de botten van gezicht en hals, die overeenkomen met wat je ziet bij neus-keelholtekanker. Dit type kanker bevindt zich in het gebied tussen de neus en keel. Daarnaast is er nog een mogelijk uitzaaiing ontdekt op een CT-scan van het bot achter het linkeroog.
Genetische oorzaak
“In deze fase van het onderzoek kunnen we zeggen dat de veranderingen in de botten mogelijk zijn ontstaan door een neoplastische aandoening, die waarschijnlijk tot de dood leidde van deze jonge, zwangere vrouw”, vertellen de onderzoekers van de University of Warsaw. “Desalniettemin willen we net als bij mogelijke kanker bij een levende patiënt hier ook verder onderzoek doen naar het ziekteproces in de weefsels om de ziekte te bevestigen en meer op celniveau en op genetisch niveau de kanker te bestuderen.”
Dit type kanker is interessant, omdat het veel vaker voorkomt in bepaalde regio’s in Oost-Azië en Afrika dan elders. Migranten uit deze delen van de wereld, die naar een ander land verhuizen, krijgen vaker deze vorm van kanker dan degenen die oorspronkelijk in het land van bestemming wonen. Daarom wordt er gedacht dat er een sterk genetische component is. Mogelijk spelen ook virale factoren en het eetpatroon een rol, maar onduidelijk is in welke mate. Het onderzoek naar de ‘Mysterieuze Dame’ die niet zoals de huidige mensen is blootgesteld aan sigaretten of sterke drank (de oude Egyptenaren hadden wel wijn en bier) kan zo nieuw inzicht bieden in factoren die bij deze vorm van kanker een rol spelen.
Een van oudste ziektes
Dat brengt ons bij de vraag hoe die oude mummies nu echt een rol kunnen spelen bij het genezen van kanker. Ten eerste is het een misvatting dat kanker alleen een ziekte van deze tijd is. Het oudste bekende geval is van een mensachtige die 1,7 miljoen jaar geleden in Zuid-Afrika leefde, terwijl de Homo Sapiens pas 300.000 jaar geleden ten tonele verscheen. Kanker is daarmee een van de oudste gedocumenteerde ziektes in de menselijke geschiedenis. Tegenwoordig vergroten onder meer roken, alcohol, obesitas en sommige virale infecties de kans op kanker. Het is dan ook waarschijnlijk dat omgevings- en leefstijlfactoren ertoe hebben geleid dat de ziekte meer voorkomt dan vroeger. Maar om dat echt vast te kunnen stellen is het belangrijk om geconserveerd weefsel te bestuderen, zoals dat van de zwangere mummie.
De afgelopen decennia is de levensverwachting van mensen met kanker sterk toegenomen. De kans om vijf jaar na de diagnose nog in leven te zijn is in Australië bijvoorbeeld gestegen van 50 naar 70 procent. Een bewijs van de geweldige vooruitgang van de medische wetenschap. De oude mummies kunnen daar hun steentje aan bijdragen.
Unieke informatie
Tot nu toe zijn er in mummies onder meer bottumoren gevonden, maar ook tekenen van wekedelenkanker, die sporen nalieten op de botten. De mummie van de Mysterieuze Dame bevat fragmenten van mogelijk kankerachtig zacht weefsel in hetzelfde gebied als waar het bot ook kenmerken van kanker vertoont. Verder onderzoek op genetisch niveau kan veel vragen beantwoorden over deze ziekte bij de zwangere mummie. “Kanker is een van de belangrijkste doodsoorzaken. Om de ziekte te bestrijden moeten we zijn geschiedenis kennen. Onze recente ontdekking levert daarvoor onbetaalbare en unieke informatie”, aldus de wetenschappers.
De Mysterieuze Dame bevond zich al decennia in het museum in Warschau. Maar door nieuwe technieken konden wetenschappers anderhalf jaar geleden ineens zien dat het om een jonge vrouw ging met een baby in haar buik. Een unieke ontdekking. De foetus bleek bovendien nog volledig intact. Dat kwam mogelijk doordat er een natuurlijk mummificatieproces plaatsvond in de buik, dat wat lijkt op pekelen. De pH-waarde van het bloed van overledenen daalt behoorlijk, waardoor het zuurder wordt. Bovendien werd het lichaam in natron gedompeld, zodat het uitdroogde. Zo ontstond een vrijwel hermetisch afgesloten baarmoeder, waarin de foetus behouden bleef. De vrouw was vermoedelijk 26 tot 30 weken zwanger. Wetenschappers dachten dat ze mogelijk was overleden aan gevolgen van de zwangerschap. Dat blijkt dus niet het geval.
