Een simpele bloedtest om alzheimer vast te stellen is weer een flinke stap dichterbij gekomen. En dat is onvoorstelbaar goed nieuws, zeggen experts.
De test kan ook al binnen afzienbare tijd op grote schaal beschikbaar zijn. Het grote voordeel is dat de ziekte dan veel sneller kan worden gediagnosticeerd en daardoor beter behandeld. Hoe de test precies werkt? Het draait allemaal om de bekende tau-eiwitten, meer precies p-tau217. Als die zich samen met amyloïde eiwitten opstapelen in de hersenen kan alzheimer ontstaan. En dit tau-eiwit is nu op te sporen in het bloed. Mensen met alzheimer maken er namelijk zeven keer zoveel van aan. De bloedtest maakt de diagnose een stuk simpeler en veel minder vervelend. Nu duurt het vaak meer dan een jaar en bij patiënten onder de 65 zelfs vier jaar voor de diagnose wordt gesteld.
Op grote schaal beschikbaar
Al langer zijn er bloedtests in de maak, maar nu lijkt er ook een op grote schaal beschikbaar te komen, die bovendien beter werkt dan alle andere tests. De metingen waren vergelijkbaar met biomarkers in het hersenvocht. “De bloedtest was erg accuraat in het vinden van een verhoogd niveau van het tau-eiwit”, schrijven de Zweedse onderzoekers van Gothenburg University. “Dit is met name belangrijk, omdat anti-amyloïdebehandelingen minder effectief zijn bij patiënten bij wie de opeenhoping van het tau-eiwit al vergevorderd is.”
Ze stellen ook dat bloedtests voor p-tau217 al langer veelbelovend zijn, maar dat een uitgebreide evaluatie werd tegengehouden door de beperkte beschikbaarheid van commerciële tests. De Zweden hebben nu 786 mensen onderzocht van gemiddeld 66 jaar oud. Ongeveer een derde had last van cognitieve achteruitgang. De p-tau217-test presteerde beter dan alle andere bloedtests, die bijvoorbeeld op amyloïde-beta of p-tau181 testten.
Nog veel vragen
Het is bijzonder dat een commercieel beschikbare bloedtest zo nauwkeurig is, al blijft meer onderzoek nodig. Werkt de test bijvoorbeeld nog steeds zo goed op hele grote schaal en bij verschillende doelgroepen? En hoe zit het met patiënten met andere ziektes waarbij p-tau217 verhoogd is? Vragen waar in vervolgonderzoek met de zogenoemde ALZpath-test antwoord op kan komen. Volgens een woordvoerder van het bedrijf wordt de test mogelijk volgend jaar al ingediend bij de Amerikaanse medicijnautoriteit, de FDA.
Diagnose in vroeg stadium
En dat is groot nieuws volgens experts. “Deze studie is een enorm welkome stap in de goede richting, omdat hij aantoont dat bloedtests net zo accuraat zijn als vervelendere en dure tests, die voorspellen of iemand kenmerken van alzheimer heeft in de hersenen”, aldus directeur onderzoek en innovatie, Richard Oakley van de Britse Alzheimer Stichting. “Bovendien lijken vervolgtests niet nodig voor een aantal mensen met alzheimer, wat het diagnoseproces flink kan versnellen.” Dat is belangrijk voor een behandeltraject. “In de toekomst komen er potentieel baanbrekende nieuwe medicijnen aan die alzheimer kunnen vertragen, maar dan moet de diagnose wel in een vroeg stadium zijn gesteld.” Daarvoor is een bloedtest essentieel.
Onderzoeksdirecteur Sheona Scales van Alzheimer’s Research UK valt hem bij: ‘Mensen met dementie moeten nu vaak onacceptabel lang wachten op een diagnose, maar nu er eindelijk nieuwe behandelingen aan de horizon verschijnen, is het nog nooit zo belangrijk geweest om de diagnose van mensen met potentiële symptomen te versnellen. Er zijn verschillende bloedtests beschikbaar gekomen, maar studies als deze zijn cruciaal om te achterhalen welke het meest accuraat is.”
“Want voordat een bloedtest een standaarddiagnosemiddel kan worden, moet onafhankelijk worden aangetoond dat hij minstens zo accuraat is als de huidige tests, zoals de lumbaalpunctie. Deze studie lijkt aan te tonen dat het meten van p-tau217 beter werkt dat andere bloedtests en net zo goed als een punctie.”
Bijzonder goede studie
Over de studie zelf zegt ze nog: “Wat vooral veelbelovend is, is dat de onderzoekers de deelnemers heel strikt in drie groepen hebben ingedeeld: eentje met mensen die heel waarschijnlijk alzheimer hebben, eentje met mensen die het hoogstwaarschijnlijk niet hebben en een groep met mensen die er tussenin zitten en meer onderzoek nodig hebben. De bloedtest kan de behoefte aan extra onderzoek met zo’n 80 procent verminderen, voorspellen de onderzoekers.”
Bevolkingsonderzoek
Maar hij kan veel breder worden ingezet, bijvoorbeeld voor bevolkingsonderzoek, zo stelt professor David Curtis voor van University College London. “Als er een effectieve behandelmethode beschikbaar komt, die de progressie van alzheimer kan voorkomen, is het essentieel dat we in staat zijn om mensen te identificeren die een hoog risico hebben, voordat ze achteruitgaan. Deze studie toont aan dat een simpele bloedtest dit kan doen. Dit kan enorme voordelen hebben. Iedereen boven de 50 kan iedere paar jaar gescreend worden, net zoals ze nu regelmatig hun cholesterol laten testen. Mogelijk werken de huidige behandelingen voor alzheimer ook beter als mensen heel vroeg gediagnosticeerd worden. Al is het vooral belangrijk dat er een betere behandeling komt. De combinatie van een simpele screeningtest en een effectieve behandeling voor alzheimer zal een enorme impact hebben op de volksgezondheid”, klinkt het hoopvol.
