Op een eiland voor de Schotse westkust is een nieuw soort vliegend reptiel ontdekt. Het gaat om verbazingwekkend goed bewaarde resten van een pterosaurus, die waarschijnlijk zo’n 170 miljoen jaar geleden zijn laatste adem uitblies. Het biedt een nieuwe kijk op deze tak van prehistorische dieren.
Het dier maakt deel uit van de Darwinoptera een belangrijke aftakking van de stamboom van de pterosauriërs. Uit analyse van de fossiele resten blijkt dat deze soort veel diverser was dan eerder gedacht. De monsterlijke diersoort hield meer dan 25 miljoen jaar stand in het Jura, dat duurde van ruim 200 tot 145 miljoen jaar geleden. Gedurende deze periode verspreidden de soorten binnen deze tak zich razendsnel tot in bijna alle uithoeken van de wereld.
Nieuw, complexer evolutiemodel
De nieuwe pterosaurus, die gevonden is op het Isle of Skye is ontdekt door onder meer paleontologen van het Natural History Museum in Londen en de University of Bristol, en levert het fundament voor een nieuw, complexer model waarin de vroege evolutie van de prehistorische vliegende monsters wordt beschreven.
Het komt heel weinig voor dat er bewijs gevonden wordt van pterosauriërs uit het Midden-Jura, en als onderzoekers al op zulke fossiele resten stuiten, dan zijn ze vaak onvolledig. Daarom is het tot nu toe niet gelukt om de vroege evolutie van deze dieren goed in kaart te brengen. Maar de nieuwe vondst brengt daar verandering in. Zo is nu bekend geworden dat alle belangrijke pterosauriërs al ruim voor het einde van het Vroege Jura hun evolutionaire vleugels hadden uitgeslagen. Ook blijkt dat ze tot diep in dit tijdperk zij aan zij leefden met avialanen – de dinosaurussen die uiteindelijk uitgroeiden tot moderne vogels.
CT-scans
Het veelbesproken stoffelijke overschot bestaat uit een grotendeels intact gefossiliseerd skelet van één pterosaurus, waarvan delen van de schouders, vleugels, benen en ruggengraat goed bewaard zijn gebleven. Veel botten zitten nog volledig ingebed in de rotsen, en zullen daar ook in bewaard blijven. Deze resten kunnen alleen worden bestudeerd met behulp van CT-scans.
Hoofdonderzoeker Paul Barrett van het Natural History Museum en zijn collega’s hebben de nieuwe soort Ceoptera evansae gedoopt. Ceoptera komt van het Schots-Gaelische woord Cheò, wat mist betekent – een verwijzing naar de Gaelische naam voor het eiland Skye, Eilean a’ Cheò, oftewel Misteiland. De uitgang -ptera komt uit het Latijn en betekent vleugel. En Evansae eert professor Susan Evans voor haar jarenlange paleontologische onderzoek, in het bijzonder op het eiland Skye.
Complete verrassing
“Ceoptera geeft ons de mogelijkheid om de tijdlijn van verschillende grote gebeurtenissen in de evolutie van vliegende reptielen veel nauwkeuriger te beschrijven. Zijn verschijning in het Midden-Jura van Groot-Brittannië was een complete verrassing, aangezien de meeste van zijn naaste familieleden uit China komen. Het laat zien dat deze groep vliegende reptielen al een stuk eerder op het wereldtoneel verscheen dan gedacht. Ook weten we nu dat ze relatief snel over nagenoeg de hele wereld verspreid zijn”, legt Barrett uit.
Grote betekenis voor de paleontologie
De ontdekking van het vliegende reptiel is van groot belang. “De Ceoptera stamt uit een van de belangrijkste periodes van de evolutie van de pterosauriërs. Helaas hebben we bedroevend weinig fossiele exemplaren tot onze beschikking uit dit tijdsgewricht. Daarom heeft deze vondst ook zo’n grote betekenis voor de paleontologie”, voegt paleobioloog Liz Martin-Silverstone van de University of Bristol toe. “We kwamen pas later tot de ontdekking dat er extra botten in de rots waren ingebed. Die waren cruciaal bij het identificeren van de soort pterosauriër waartoe Ceoptera behoorde en dat maakte de vondst nog waardevoller dan gedacht. Het brengt ons een flinke stap dichter bij het totaalplaatje van het evolutieproces van de meer ontwikkelde pterosauriërs.”
