Onderzoekers zijn in de Amazone op eeuwenoude, door mensen achtergelaten sporen gestuit die dateren uit de tijd vóór de komst van Europeanen. En mogelijk wachten er nog 20.000 (!) meer op ontdekking.
Gedurende meer dan 12.000 jaar hebben inheemse volkeren de dichtbegroeide Amazone als hun thuis beschouwd. En dat betekent dat het uitgestrekte regenwoud niet zo ongerept is als je misschien denkt. Waarschijnlijk lieten deze oude beschavingen hun sporen achter, al weten we we hier eigenlijk helemaal niet de omvang en schaal van. Deze restanten van vroegere beschavingen bevinden zich vaak in afgelegen gebieden en blijven doorgaans verborgen door dichte begroeiing. En hoewel er ondertussen al meerdere structuren aan het licht zijn gebracht, suggereert een nieuwe studie nu dat we waarschijnlijk nog slechts het topje van de ijsberg hebben ontdekt.
LIDAR
In de studie gebruikten onderzoekers LIDAR (Light Detection And Ranging) om het aardoppervlak onder het dichte bladerdak van de Amazone in beeld te brengen. Bij deze techniek worden laserstralen vanuit een vliegtuig naar het aardoppervlak gezonden. Deze stralen dringen door eventuele begroeiing en kaatsen terug naar het vliegtuig. Door de tijd te meten die verstrijkt tussen het moment waarop de laserstraal wordt uitgezonden en het moment waarop deze wordt teruggekaatst, kunnen onderzoekers vrij nauwkeurig de afstand tot het aardoppervlak berekenen. Op basis van deze gegevens kunnen ze vervolgens een reconstructie maken van hoe dat oppervlak eruitziet.
24 bouwwerken
De onderzoekers hebben in totaal 5.315 vierkante kilometer aan LIDAR-onderzoeksgegevens doorgespit. En dat leidde tot een verrassende ontdekking. Zo vonden ze maar liefst 24 door mensen vervaardigde overblijfselen die nog niet eerder waren opgemerkt. Deze sporen stammen uit de tijd vóór de komst van Christopher Columbus en de Europese kolonisatie van de Amerika’s en zijn waarschijnlijk achtergelaten door inheemse bevolkingsgroepen.
Vondsten
“We hebben verschillende soorten door mensen achtergelaten sporen ontdekt,” vertelt onderzoeker Vinicius Peripato in gesprek met Scientias.nl. “In het zuiden van de Amazone vonden we bijvoorbeeld de restanten van verschillende dorpen. Deze dorpen waren voorzien van grachten, geplaveide wegen, verhoogde dammen, kunstmatige vijvers, dijken en andere door mensen gemaakte structuren. Ook ontdekten we zogenaamde geogliefen ((heuvels en geulen die duiden op de restanten van vroegere samenlevingen, red.). We vermoeden dat deze geogliefen een specifiek doel dienden. Zo waren ze waarschijnlijk bedoeld voor religieuze en gemeenschappelijke bijeenkomsten. We vonden tevens megalithische structuren die mogelijk gebruikt werden voor ceremonies en rituelen.”
Klein gebied
Deze prachtige vondsten werden ontdekt in een relatief klein gebied dat slechts 0,08 procent van het enorme Amazonegebied beslaat. En dus vermoedt Peripato dat er nog veel meer ‘schatten’ in het regenwoud te vinden zijn. Hij gebruikte een computermodel om te voorspellen hoeveel soortgelijke oude structuren er mogelijk nog in het regenwoud verborgen liggen. En volgens dit model wachten er tussen de 10.272 en 23.648 overblijfselen nog op ontdekking, vooral in het zuidwestelijke deel van het Amazonewoud.
Belangrijk
Volgens Peripato is het blootleggen van al deze nog onontdekte oude restanten van groot belang om onze kennis over vervlogen inheemse volkeren uit te breiden. “Tegenwoordig zijn de meeste oude sporen alleen ontdekt omdat er bomen werden gekapt,” licht hij toe. “Bovendien zijn niet alle nieuwe ontdekkingen aan de overheid doorgegeven, dus veel archeologische vindplaatsen zijn door landbouw of veehouderij beschadigd geraakt. Hierdoor zijn belangrijke archeologische ontdekkingen verloren gegaan en hebben we de kans gemist om gegevens te verzamelen. Daarom zijn nieuwe vondsten in ongerepte gebieden zeer waardevol voor onderzoek naar de oude inwoners van de Amazone. Dit kan leiden tot interessante bevindingen op het gebied van archeologie, antropologie en ecologie. We kunnen het regenwoud bestuderen, begrijpen hoe de grond werd beheerd en zelfs onderzoeken welke soorten bomen er groeien. Dit is een belangrijke stap vooruit en kan helpen om waardevolle archeologische schatten te behouden.”
Oude volkeren
De zoektocht naar meer oude overblijfselen biedt dan ook een geweldige kans om te begrijpen hoe mensen vroeger leefden. “Een beter begrip van deze oude volkeren, hun interactie met de natuur, hun aanpassing aan de omgeving en het vergelijken van hun levenswijze met die van de hedendaagse bewoners van het bos, biedt waardevolle inzichten in de traditionele kennis in Brazilië,” merkt Peripato op. “Het benadrukt ook hoe belangrijk het is om onze wortels te kennen, te begrijpen waar we vandaan komen en de waarde te erkennen van de kennis en levensstijl van inheemse volkeren die nauw verbonden zijn met het bos.”
Toekomst
De onderzoekers hopen in de toekomst nog veel onontdekte schatten aan het licht te brengen. En gezien de enorme hoeveelheid die er mogelijk nog in het regenwoud verscholen ligt, is de kans van slagen groot. “Omdat LIDAR-technologie het landschap heel gedetailleerd in beeld kan brengen, is het mogelijk dat we in de toekomst nog veel meer structuren zullen ontdekken,” vermoedt Peripato. “Deze zijn mogelijk van nog grotere waarde dan degene die we al ontdekt hebben.” Deze sporen zullen hoe dan ook belangrijke inzichten verschaffen in de culturele, sociale, en technologische ontwikkelingen van inheemse volkeren in Amerika vóór de komst van Europeanen. Ze dragen ook bij aan ons begrip van de geschiedenis en ecologie van de regio’s waarin ze zich bevinden. Kortom, het ontdekken en bestuderen van deze archeologische overblijfselen is daarom van groot wetenschappelijk en historisch belang.
Politiek
De studie heeft ook politieke gevolgen voor de huidige discussie over het vaststellen van inheems land in Brazilië. Met de resultaten kunnen inheemse bewoners van het Amazonewoud namelijk aantonen dat zij al decennialang het bos bewonen en daarom hun landrechten mogen behouden. “In een tijd waarin er discussies zijn over wettelijke kaders voor eigendom en rechten op inheems land, levert dit onderzoek tal van bewijzen van de eeuwenlange bewoning van het Amazoneregenwoud door inheemse volkeren,” zo schrijven de onderzoekers in hun studie. “Daarom zou de bescherming van hun territoria, talen, culturen en erfgoed moeten worden beschouwd als iets dat diep geworteld is in de geschiedenis.”
Bewoond
Kortom, de bevindingen uit de studie hebben onze kennis over het Amazonewoud flink opgeschud. Tot op heden gingen veel wetenschappers ervan uit dat het regenwoud al eeuwen ongerept was gebleven. Maar de gevonden restanten en geogliefen suggereren echter dat mensen het regenwoud al bewoonden voordat Europeanen op het continent arriveerden. Sommige antropologen beweren zelfs dat het grootste deel van de Amazone ooit bewoond is geweest.
Peripato hoopt dat de studie ertoe leidt dat de Amazone meer bescherming krijgt en dat er strengere regels ingevoerd zullen worden voor de gebieden waar nieuwe ontdekkingen worden gedaan. “Het is overduidelijk dat de bossen bescherming verdienen,” zegt hij. “Niet alleen vanwege hun ecologische en milieuwaarde, maar ook vanwege hun aanzienlijke archeologische, sociale en culturele betekenis. Ten slotte kunnen we door meer te weten te komen over oude beschavingen hele waardevolle lessen leren, waardoor we misschien wel beter zullen gaan begrijpen hoe we natuurlijke hulpbronnen op een duurzame manier moet beheren.”
