Bomen planten om CO2-uitstoot te compenseren is een hype. Met name in de tropen ontstaan grote eenvormige bomenplantages. Het klinkt mooi, maar volgens onderzoekers valt de impact erg tegen: de biodiversiteit holt achteruit, terwijl de koolstofopslag beperkt is. We zouden ons beter kunnen richten op behoud en herstel van bestaande ecosystemen.
Het klinkt logisch: bomen halen koolstof uit de lucht dus als we er maar genoeg bij planten remmen we vanzelf de klimaatverandering af. Maar zo simpel is het niet, concluderen onderzoekers van onder meer Oxford. Op dit moment worden er vooral veel bossen aangelegd in de tropen, omdat de bomen daar sneller groeien. En ze dus sneller koolstof kunnen opslaan. Soms wordt daar weinig vruchtbare, oude bosgrond voor gebruikt, maar veel vaker worden de bomen geplant in gebieden die nooit bos zijn geweest, maar gewoon gezonde graslanden waren.
Gereduceerd tot één doel
“Tropische ecosystemen hebben een grote biodiversiteit met allerlei functies, maar wij hebben ze gereduceerd tot slechts één doel, koolstofopslag”, schrijven de onderzoekers onder leiding van Jesús Aguirre-Gutiérrez van de University of Oxford. “Beleidsmakers zouden deze achteruitgang van ecosystemen door het aanplanten van bomen niet moeten stimuleren, enkel om koolstof op te slaan.”
Maar veel mensen zijn er helemaal niet van op de hoogte dat het aanleggen van bossen zo slecht is voor de natuur. Vaak wordt gedacht dat bomen planten voor koolstofopslag ook voordelen heeft voor de biodiversiteit en bovendien financieel wat oplevert voor de lokale bevolking. Maar de onderzoekers schrijven dat dit meestal niet het geval is. Tropische ecosystemen hebben een grote biodiversiteit en zijn op allerlei vlakken van belang. Zo zorgen ze dat de waterkwaliteit op peil blijft en de bodem gezond is. Ook zijn ze belangrijk voor de bestuiving van planten.
Vijf boomsoorten
Ter vergelijking: bomenplantages voor koolstofopslag zijn meestal monoculturen die wereldwijd worden gedomineerd door slechts vijf boomsoorten, teak, mahonie, ceder, zijden eik en acacia. Die worden gebruikt voor hout, pulp of agrobosbouw. Dat is economisch gezien misschien waardevol, maar de biodiversiteit is ver te zoeken. In de Cerrado, een savannegebied in Brazilië, heeft een 40 procent toename van bos geleid tot een afname van planten en mieren met zo’n 30 procent. Deze plantages kunnen ook direct ecosystemen verslechteren door het grondwater uit te putten, de waterafvoer te verminderen en de bodem te verzuren.
En dan is er eigenlijk nog een veel belangrijker punt van de onderzoekers: zelfs als we heel erg ons best doen, is de koolstofopslag van dergelijke bomenplantages beperkt. “De huidige trend om bomen te planten voor koolstofopslag leidt tot grootschalige homogenisering voor een klein beetje koolstofwinst”, schrijven de onderzoekers. “Een gebied zo groot als de VS, het Verenigd Koninkrijk, China en Rusland bij elkaar moet bebost worden om één jaar aan emissies op te slaan.” Dat is totaal onhaalbaar dus.
Ondergrondse koolstofopslag
Tropisch grasland en savanne zijn bovendien zelf ook al koolstofputten. Als ze gewoon in tact zijn, slaan ze grote hoeveelheden koolstof op onder de grond. In tegenstelling tot bomen, die koolstof voornamelijk boven de grond opslaan, zijn deze ondergrondse koolstofputten minder gevoelig voor problemen als droogte en bosbrand.
Private bedrijven kopen hun CO2-uitstoot af door bomen te laten planten. Dat is een stuk eenvoudiger en goedkoper dan het terugdringen van hun daadwerkelijke uitstoot. De grote toename van het aantal bomenplantages is dus gedreven door geld, niet door milieuvoordelen, concluderen de onderzoekers. Vergeleken met biodiversiteit of de functie van ecosystemen is koolstofopslag ook veel makkelijker te meten en in geld om te zetten.
Behoud van oorspronkelijke ecosysteem
Maar de voordelen van het planten van bomen voor koolstofopslag worden overdreven en “dat kan ertoe leiden dat het nettoresultaat van koolstofopslag negatief is, gekeken naar de afname van biodiversiteit en de functie van ecosystemen”, schrijven de onderzoekers.
In plaats van te focussen op commerciële bosbouw zouden we het behoud van ecosystemen voorop moeten stellen. “Het behoud van het oorspronkelijke ecosysteem en het maximaliseren van zijn functies zou prioriteit moeten krijgen boven de economische focus op koolstofopslagprojecten”, klinkt het tot besluit.
