Griepprik heeft zijn beste tijd gehad: hier komt het universele griepvaccin!

Wetenschappers presenteren in het blad Science een mRNA-vaccin waarvan is bewezen dat het bescherming biedt tegen alle 20 bekende subtypes van het griepvirus.

De griep wordt veroorzaakt door een virus waar je goed ziek van kunt worden. Om jezelf te beschermen kun je gelukkig wel elk jaar de griepprik halen. Het nadeel van de griepprik is alleen dat dit een zogenoemd ‘seizoensvaccin’ is en alleen bescherming biedt tegen recentelijk circulerende stammen. Er wordt dan ook al een tijdje gezocht naar een universeel griepvaccin. En nu komen onderzoekers met goed nieuws. Want één vaccin dat beschermt tegen alle subtypes? Dat lijkt te zijn uitgevonden!

Universeel griepvaccin
Het ontwikkelde universele griepvaccin is een messenger RNA (mRNA)-vaccin. En misschien klinkt dat je wel bekend in de oren. De door Pfizer en Moderna ontwikkelde vaccins tegen COVID-19 maken namelijk gebruik van dezelfde benadering (zie kader). Na verschillende tests zijn de resultaten veelbelovend. Het universele griepvaccin blijkt namelijk bescherming te bieden tegen alle 20 bekende subtypes van het griepvirus. Het beschermt tegen ernstige ziekte en sterfte, zelfs na blootstelling aan andere griepstammen dan degene die gebruikt zijn om het vaccin te maken. “Voor een conventioneel vaccin zou immunisatie tegen al deze subtypes een grote uitdaging zijn,” zegt onderzoeker Scott Hensley. “Maar met mRNA-technologie is het relatief eenvoudig.”

Meer over de Pfizer- en Moderna-vaccins
De vaccins van Pfizer en Moderna herbergen geen verzwakt of dood SARS-CoV-2, maar messenger RNA (mRNA). Dit is een molecuul dat de genetische instructies herbergt voor het maken van de kenmerkende spike-eiwitten, te vinden aan de buitenzijde van het virus. Na vaccinatie gaan onze cellen met deze instructies aan de slag en deze spike-eiwitten produceren, waarna ons lichaam er antistoffen tegen kan aanmaken. Het is een heel nieuwe aanpak die zeer veelbelovend is, omdat mRNA-vaccins veel sneller geproduceerd kunnen worden dan de traditionele vaccins. Ook is het gemakkelijker om op te schalen en grote hoeveelheden van de vaccins te produceren.

Onder de geteste muizen wekte het mRNA-vaccin de aanmaak van veel antilichamen op. Deze antilichamen bleven vervolgens vier maanden lang op een stabiel, hoog niveau. Bovendien werkt het vaccin ook na eerdere blootstellingen aan het griepvirus – iets dat de immuunrespons bij conventionele griepvaccins kan verstoren. De onderzoekers ontdekten dat de antilichaamrespons bij de muizen sterk was, ongeacht of de dieren eerder aan het griepvirus waren blootgesteld of niet. De onderzoekers zijn dan ook optimistisch gestemd. “We denken dat dit vaccin de kans op een ernstige griepinfectie aanzienlijk kan verminderen,” aldus Hensley.

Vergelijkbaar
De strategie van de onderzoekers is om te vaccineren met behulp van immunogenen – een antigeen dat de immuunreactie oproept – van alle bekende subtypes van influenza. Dit betekent overigens niet dat het vaccin een virale infectie volledig voorkomt. Volgens Hensley is het ontwikkelde, op mRNA gebaseerd vaccin vergelijkbaar met de eerste SARS-CoV-2-mRNA-vaccins. “Deze waren gericht op de oorspronkelijke Wuhan-stam van het coronavirus,” vertelt hij. “Tegen latere varianten zoals omikron beschermden deze originele vaccins niet volledig. Toch voorkwam het ernstige ziekte en sterfte.”

Preventieve maatregel
Het nieuw ontwikkelde universele griepvaccin zou volgens de onderzoekers ooit als algemene, preventieve maatregel kunnen dienen tegen toekomstige griepepidemieën. “Het idee is om over een vaccin te beschikken dat mensen een basisniveau van immuniteit geeft en beschermt tegen verschillende griepstammen,” zo legt Hensley uit. “Wanneer de volgende griepepidemie zich aandient, zal er dus veel minder ziekte en sterfte zijn.”

Huidige griepprik
Ook andere wetenschappers reageren positief op de succesvolle ontwikkeling van het universele griepvaccin. “Met behulp van mRNA-technologie zijn de onderzoekers erin geslaagd een vaccin te ontwikkelen dat beschermt tegen alle 20 subtypes; iets dat de huidige griepprik niet kan,” aldus leraar infectieziekten Andrew Freedman, verbonden aan de Cardiff University. “Het probleem met de huidige griepprik is dat deze elk jaar aangepast moet worden aan de specifieke virussen die naar verwachting zullen circuleren.” Wat dat betreft heeft de huidige griepprik zijn beste tijd gehad. Want met het universele griepvaccin ben je meteen beschermd tegen alle varianten.

Pandemie
Het universele griepvaccin heeft zelfs de potentie om toekomstige, wereldwijde grieppandemieën te voorkomen. Influenzavirussen veroorzaken periodiek pandemieën met een enorm dodental. De bekendste is de Spaanse griep, die tussen 1918 en 1919 wereldwijd minstens tientallen miljoenen mensen het leven kostte. Griepvirussen kunnen circuleren in vogels, varkens en andere dieren. Vervolgens kunnen pandemieën uitbreken wanneer één van deze stammen op mensen overspringt en muteert. Maar van het universele griepvaccin wordt verwacht dat deze ook bescherming biedt tegen nieuwe, pandemische stammen.

Al met al zijn de bevindingen, gepubliceerd in het vakblad Science, veelbelovend. Toch zijn we er nog niet. Zo moet het universele vaccin nog op mensen worden getest. “De werkzaamheid van het vaccin is nu alleen nog bij dieren bewezen,” zegt Freedman. “Het is echter heel belangrijk dat er ook aangetoond wordt dat het vaccin bij mensen werkt en natuurlijk veilig is.” Ondanks dat er dus nog een lange weg te gaan is, zijn de onderzoekers hoopvol dat het door hun ontwikkelde universele vaccin mensen van alle leeftijden – inclusief jonge kinderen – doeltreffend tegen de griep zal beschermen.

Meer weten…
…over de (wel degelijk effectieve) griepprik en tekortkomingen daarvan? Lees er hier meer over!

Bronmateriaal

"Scientists develop 20-subtype mRNA flu vaccine to protect against future flu pandemics" - Medical Express

"expert reaction to study of a multivalent mRNA vaccine candidate as a prototype for a universal flu vaccine" - Science Media Center

Afbeelding bovenaan dit artikel: SDI Productions van Getty Images Signature (via canva.com)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd