Teflon laat alles van zich afglijden. Keer op keer een perfect gebakken eitje en je pastasaus brandt nooit aan. Ideaal toch? Ja zeker, die antiaanbaklaag is gebruiksvriendelijk en veilig, maar let op: gooi de pan direct weg als de binnenlaag is beschadigd.
De teflonlaag is gemaakt van een plastic dat behoort tot de PFAS-familie. PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dit is vet- en vuilafstotend en wordt nog steeds in allerlei producten gebruikt. Er wordt steeds meer duidelijk over de schadelijke effecten van de ‘forever chemical’ voor het milieu en de volksgezondheid. PFAS kunnen het immuunsysteem beschadigen en allerlei ontwikkelingsstoornissen en kankers veroorzaken. Het microplastic wordt niet tot nauwelijks afgebroken in de natuur, waardoor de stof nu in elk ecosysteem – van Noordpool tot Himalaya-top – wordt gevonden in sneeuw, regen-, oppervlakte- en grondwater. Iedereen ter wereld, en zelfs zuigelingen, hebben PFAS in hun bloed en organen.
Eén scheurtje leidt tot 9.000 plastic deeltjes
De ene PFAS-verbinding is gevaarlijker voor de gezondheid dan de andere. De precieze giftigheid van iedere afzonderlijke verbinding is dan ook nog niet altijd duidelijk. Zaak dus om die chemische troep niet samen met je avondeten naar binnen te werken. Dat hoeft ook niet te gebeuren, als je de pan verantwoord en volgens de gebruiksaanwijzing gebruikt. Laat een pan met antiaanbaklaag nooit te heet worden, want dan kan de teflonlaag beschadigd raken. Ook te hard roeren of met iets scherps in de pan prikken of snijden is uit den boze. Gooi een teflonpan direct weg als de binnenlaag kapot gaat.
Wetenschappers uit Australië hebben onderzoek gedaan naar het mogelijk loskomen van de schadelijke micro- en nanodeeltjes tijdens het koken en in de vaatwasser en laten met een speciale nieuwe techniek zien wat er op microscopisch niveau gebeurt als potten en pannen met een antiaanbaklaag geleidelijk hun coating verliezen. Slechts één oppervlaktescheurtje kan er al voor zorgen dat meer dan 9.000 plastic deeltjes loslaten en in het eten terechtkomen.
Miljoenen gifdeeltjes
Met behulp van zogenaamde Raman-imaging in combinatie met een slim algoritmisch computermodel konden de onderzoekers nog verder inzoomen op de vetwerende PFAS-laag en wat er gebeurt als deze laag slijt. Zo werden uiteindelijk liefst 2,3 miljoen giftige micro- en nanoplastics gedetecteerd, die loskwamen uit de beschadigde coatinglaag van één pan, en dus potentieel in het eten terecht kunnen komen.
“Het antiaanbaklaagmateriaal teflon bestaat uit stoffen die behoren tot de PFAS-familie”, zegt Cheng Fang, onderzoeker aan de University of Newcastle. “Aangezien het doorslikken van PFAS een gevaar is voor de gezondheid, verhogen de in ons voedsel aanwezige teflon-microdeeltjes het risico op allerlei geestelijke en lichamelijke ziektes. Het is erg belangrijk dat er meer aandacht komt voor dit soort verontreiniging van de dagelijkse maaltijden. Er is nog niet voldoende kennis over de gevolgen hiervan. Mensen weten soms niet dat ze een beschadigde pan direct moeten vervangen vanwege de gezondheidsrisico’s.”
Op de gevoelige plaat
De PFAS-microplastics en nanoplastics, die moeilijker waar te nemen zijn dan de meeste plasticdeeltjes, worden door de innovatieve moleculaire spectrumbenadering sneller en duidelijker gedetecteerd. Flinders University-onderzoeker professor Youhong Tang legt uit dat het erg belangrijk is om meer inzicht te krijgen in de dreiging van plastic afval door het slijten van de teflonlaag tijdens het koken en afwassen. “Ons onderzoek geeft een strenge waarschuwing af: we moeten goed opletten bij de selectie en het gebruik van ons kookgerei om voedselbesmetting te voorkomen”, waarschuwt professor Tang. Hij pleit voor vervolgonderzoek naar de potentieel gevaarlijke deeltjes. “Meer onderzoek is nodig voor een betere risico-inschatting van teflon-microplastics en nanoplastics, aangezien teflon een familielid is van PFAS.”
Wil je helemaal geen risico lopen dan kun je ook overstappen op keramische pannen. Die hebben net als teflonpannen een prima antiaanbaklaag en zijn zeker weten PFAS-vrij.
