Dinosaurussen zijn de sterren van de prehistorie. We maken er nog altijd films over en zelfs kleine kinderen weten het verschil tussen een triceratops en een velociraptor. Hoe anders is dat voor de aetosaurus, het vergeten neefje van de moderne krokodil die al over de wereld heerste voor de dino’s kwamen. Er is nu een nieuwe soort ontdekt van dit enorme beest.
De aetosaurussen waren er in vele soorten en maten, voor ze zo’n 200 miljoen jaar geleden uitstierven. Hun fossielen zijn op elk continent gevonden behalve op Antarctica en in Australië. Om de verschillende soorten te identificeren kijken wetenschappers meestal naar het pantser van de dieren. Ze hebben zelden een compleet skelet om mee te werken. Tot nu. Onderzoekers van de University of Texas bestudeerden een pantser van een aetosaurus dat nog voor 70 procent compleet is en de belangrijkste lichaamsdelen bedekt. “We hebben elementen gevonden van de bovenkant van de nek en schouders tot het puntje van de staart”, zegt onderzoeksleider William Reyes. “Normaal gesproken beschik je maar over heel beperkt materiaal.”
Een nieuwe soort
Een bijzondere vondst die tot een nog bijzonderdere ontdekking leidde: het bleek om een nieuwe soort te gaan, Garzapelta muelleri gedoopt. Garza verwijst naar Garza County, de regio in Noordwest-Texas waar de aetosaurus zo’n dertig jaar geleden gevonden is en pelta is Latijn voor schild. Muelleri is een eerbetoon aan de ontdekker van het pantser, Bill Mueller.
De Garzapelta leefde zo’n 215 miljoen jaar geleden en lijkt op een moderne krokodil, maar dan met een veel zwaarder pantser. “Neem een hedendaagse krokodil en maak er een gordeldier van”, aldus Reyes.
Verre verwanten
De benige platen die het schild vormen van Garzapelta en andere aetosaurussen worden osteodermen genoemd. Ze zitten in de huid en vormen een harnas doordat ze als een mozaïek in elkaar passen. Daarnaast had de Garzapelta aan de zijkanten ook nog flinke stekels, die hem nog extra beschermden tegen roofdieren.
De stekels op de Garzapelta lijken sterk op die van andere aetosaurussoorten. Toch blijken de twee soorten slechts verre verwanten van elkaar. De gelijkenissen zijn een voorbeeld van convergente evolutie, waarbij dezelfde eigenschappen zich bij verschillende soorten onafhankelijk van elkaar ontwikkelen. Een klassiek voorbeeld van dit fenomeen is vliegen: zowel insecten als vogels en sommige zoogdieren kunnen dit.
Unieke kenmerken
Maar een groot aantal unieke kenmerken op het pantser van de Garzapelta maken duidelijk dat het toch echt om een nieuwe soort gaat. Dat gaat van hoe de platen in elkaar passen tot unieke uitsteeksels en richels op de botten. Ingewikkelder werd het toen de onderzoekers de Garzapelta in de stamboom van de aetosaurussen wilden plaatsen. Afhankelijk van welk gedeelte van het pantser ze benadrukten, veranderde de plek in de stamboom. Zo deed het schild op zijn rug aan de ene soort denken, terwijl de stekels meer op die van een andere soort leken.
Volgens Reyes maakt zijn studie duidelijk hoe convergente evolutie de zaak veel gecompliceerder maakt. “Convergentie van de osteodermen bij aetosaurussen hebben we eerder gezien, maar het schild van de Garzapelta muelleri is het beste voorbeeld daarvan en het toont aan in welke mate dit verschijnsel voorkomt.”
Veel nieuwe vragen
De fossielen van de Garzapelta lagen al dertig jaar te verstoffen op de universiteit, toen Reyes ze toevallig tegenkwam. “Deze overblijfselen zijn niet gisteren opgegraven”, reageert aetosaurus-expert Bill Parker uit Texas. “Ze liggen al decennia in het museum, maar er is iemand als Will nodig om ze te bestuderen en tot leven te laten komen.”
En Will krijgt het nog druk, want er liggen nog allerlei vragen open over het pantser van de aetosaurus. Zo kan ook de leeftijd en het geslacht van het dier invloed hebben op hoe het eruitziet. Daar probeert Reyes nu meer over te weten te komen door fossielen van aetosaurussen, die al in de jaren 40 zijn gevonden, opnieuw te bestuderen.
