De megalodon is toch een beetje de T. rex van de zee. Niet alleen spreekt dit monster uit lang vervlogen tijden net zo tot de verbeelding, hij is ook zeker zo gevaarlijk. Tenminste dat dachten we altijd. Nieuw onderzoek toont aan dat de megahaai toch íéts minder mega was dan hij leek.
De megalodon of megatandhaai wordt doorgaans in films geportretteerd als een gigantisch zeemonster, een soort witte haai maar dan vier keer zo groot. Denk aan een film als The Meg (2018). Maar het dier, dat zo’n 3,6 miljoen jaar geleden is uitgestorven, blijkt dus iets minder reusachtig dan eerder gedacht. Hij is met name een stuk dunner. Het maakt dat wetenschappers nu anders naar het leven in de prehistorische oceanen kijken en het werpt ook nieuw licht op waarom de reuzenhaaien destijds massaal het loodje legden.
Apex-predator
Uit fossielen van de grote, driehoekige tanden en ruggenwervels van megalodons leidden wetenschappers eerder af dat de haai zo’n 15 tot 20 meter lang kon worden. Maar behalve deze fossielen is er weinig tastbaars van het zeemonster terug te vinden. Paleontologen zijn er dan ook altijd maar een beetje van uitgegaan dat ze ongeveer dezelfde bouw hadden als de moderne, witte haai, de grootste roofvis ter wereld en de enige nog levende soort uit het geslacht Carcharodon. Dat betekent dat de megalodon dus ietwat rond en gedrongen zou moeten zijn geweest.
Maar daar komen biologen nu op terug. “Ons team heeft de fossielen nogmaals bestudeerd en ontdekt dat de megalodon veel slanker en mogelijk zelfs langer was dan gedacht. Daarom kunnen we de moderne kortvinmakreelhaai (makohaai) beter als voorbeeld nemen”, zegt hoofdonderzoeker Phillip Sternes van de University of California. “Het was ongetwijfeld nog steeds een enorme roofvis, die aan de top van de prehistorische mariene voedselketen stond, maar hij zal zich wel anders hebben gedragen dan gedacht. We hebben daar duidelijk nieuwe inzichten in gekregen.”
Eurekamoment
Maar liefst 26 wetenschappers van over de hele wereld hebben bijgedragen aan de nieuwe studie. “Het was echt een eurekamoment toen ons onderzoeksteam zich realiseerde dat er een discrepantie zat tussen twee eerder gepubliceerde lengtes van dezelfde megalodon”, vertelt onderzoeker Kenshu Shimada.
Daarna is het team opnieuw naar de tekentafel gegaan en zijn de fossiele ruggenwervels vergeleken met tal van moderne verwanten van de haai. “We hebben het hele skelet van een levende witte haai gemeten in een CT-scanner en vergeleken met de eerdere reconstructie van de wervelkolom van de megalodon”, legt Sternes uit. “Het was nog steeds een gigantische roofhaai, maar de resultaten toonden aan dat de megalodon niet puur een grotere versie van de moderne mensenhaai was.”
Langere darmen
Deze nieuwe informatie geeft niet alleen meer duidelijkheid over het uiterlijk van de megalodon zelf, maar ook over zijn impact op de evolutie van het ecosysteem in de oceanen. Er is geen twijfel over mogelijk dat de megalodon een van de grootste zeeroofdieren was die ooit op Aarde heeft rondgezwommen, maar een slanker en langer lichaam betekent dat hij ook een langer spijsverteringskanaal had. Sternes legt uit dat de haai daardoor waarschijnlijk meer voedingsstoffen uit zijn eten kon halen en dus niet zo vaak hoefde te eten als eerst gedacht.
“Door dat betere spijsverteringsstelsel kon hij veel langer de tijd nemen tussen jachtbeurten. Daardoor stond er vermoedelijk minder druk op de populaties van andere zeedieren”, stelt de wetenschapper. “Als ik maar af en toe een walvis hoef te eten, dan blijven de walvispopulaties in de loop van de tijd stabieler.”
Oorzaak voor uitsterven
Dit idee heeft ook gevolgen voor de oorzaak van het uitsterven van de dieren. Haaienexperts vermoedden altijd dat de megalodon is verdwenen, doordat er op natuurlijke wijze minder prooi beschikbaar kwam. Maar Sternes heeft nu een andere theorie. “Ik denk dat een combinatie van factoren de oorzaak is van de uitsterving en dat één ervan de opkomst van de witte haai is geweest. Mogelijk was de witte haai wendbaarder en daardoor een nog betere roofvis dan de megalodon. Het zou goed kunnen dat de strijd om voedsel de grootste factor was voor zijn ondergang.”
De nieuwe vondst roept in ieder geval nog genoeg vragen op. “Nu we weten dat het een dunnere haai is geweest, is het belangrijk om zijn levensstijl opnieuw onder de loep te nemen: hoe leefde hij echt en wat zorgde er precies voor dat hij uitstierf?” vraagt Sternes zich af.
