In het universum zijn ontelbaar veel sterrenhopen te vinden. Deze groepen van sterren bestaan uit vele (honderd)duizenden sterren die bij elkaar blijven door zwaartekracht. De ruimtefoto van de week is deze schitterende bolvormige sterrenhoop aan de rand van een satellietstelsel van onze Melkweg.
NGC 1866 is een bolhoop die deel uitmaakt van de Grote Magelhaense Wolk. Het object is 160.000 lichtjaar van de aarde verwijderd. Het cluster is alleen zichtbaar als je een goede verrekijker of telescoop gebruikt. Vandaar de sterrengroep pas in 1826 is ontdekt door de Schotse astronoom James Dunlop.
NGC 1866 is een relatief jonge bolvormige sterrenhoop. Daarnaast staat de bolhoop dicht genoeg bij de aarde om de individuele sterren goed te bestuderen. Een groot verschil met bolvormige sterrenhopen in verre sterrenstelsels, die minimaal miljoenen lichtjaren van ons verwijderd zijn.
Oudste objecten in het universum
Bolvormige sterrenhopen behoren tot de oudste objecten in het universum. In 2022 ontdekten astronomen een bolvormige sterrenhoop naast het Sparklerstelsel op de eerste Deep Field-opname van de James Webb-telescoop.
Ook ons eigen Melkwegstelsel heeft ongeveer 150 bolvormige sterrenhopen. Hoe en wanneer deze dichte klonten van sterren precies zijn gevormd, weten onderzoekers nog niet. Astronomen weten dat bolvormige sterrenhopen extreem oud kunnen zijn, maar het is lastig om hun precieze leeftijd te achterhalen. De sterren in sterrenhopen bevatten namelijk weinige zware metalen. Aangezien zware metalen voornamelijk ontstaan door kernfusie in sterren, zijn de sterren in sterrenhopen gevormd uit gas dat nog niet verrijkt was met veel zware elementen, oftewel in het jonge universum.
In het geval van het Sparklerstelsel is het makkelijker om de leeftijd vast te stellen dan van NGC 1866. “We zien dit stelsel zoals het er negen miljard jaar geleden uitzag, toen het universum nog maar 4,5 miljard jaar oud was,” vertelt Lamiya Mowla. “Je kunt dit vergelijken met het raden van de leeftijd van een persoon op basis van zijn uiterlijk. Het is gemakkelijk om het verschil te zien tussen een 5- en 10-jarige, maar moeilijk om het verschil te zien tussen een 50- en 55-jarige.”
Calcutta in de ruimte
Hoe dan ook zijn bolhopen bijzondere objecten. Als je goed kijkt naar de foto van NGC 1866, dan zie je dat de dichtheid van de bolvormige sterrenhoop toeneemt nabij het centrum. In het centrum bevinden zich meer sterren. Het lijkt alsof je makkelijk van ster naar ster kunt reizen, maar dat valt mee. In werkelijkheid zit er nog relatief veel ruimte tussen de sterren, ook al zijn de afstanden tussen sterren veel kleiner dan buiten bolhopen. Sterren in een bolhoop zijn gemiddeld één lichtjaar van elkaar verwijderd. Buiten bolhopen bedraagt de gemiddelde afstand tot buursterren vijf lichtjaar.
