Het drinken van cranberrysap is al lang een ‘huis,- tuin- en keukentip’ om urineweginfecties tegen te gaan. Maar nu is hier eindelijk ook solide wetenschappelijk bewijs voor.
Al eeuwenlang wordt cranberry (of veenbes) genoemd als dé remedie tegen blaasproblemen. “Het is een inheemse wijsheid die naar verluid afkomstig is van de eerste volkeren die Noord-Amerika bewoonden,” vertelt onderzoeker Jacqueline Stephens in gesprek met Scientias.nl. Nog altijd is het idee dat onder andere blaasontstekingen te voorkomen zijn met cranberry springlevend, ook al ontbrak het aan wetenschappelijk bewijs. Tot nu. Want in een nieuwe studie hebben onderzoekers bestudeerd in hoeverre er achter deze ‘oma-weet-raad-tip’ inderdaad een kern van waarheid schuilt.
Urineweginfecties
Een urineweginfectie is een ontsteking van de urinewegen, veroorzaakt door bacteriën. De meest voorkomende is een blaasontsteking. “Urineweginfecties komen zeer vaak voor,” zegt Stephens. “Ongeveer 1 op de 3 vrouwen krijgt er nog vóór haar 24e verjaardag mee te maken. Bovendien maakt ongeveer de helft van alle vrouwen deze infectie ergens gedurende haar leven door. Mannen lopen een kleiner risico. Zo krijgt 1 op de 20 mannen tijdens zijn leven een urineweginfectie. Naar schatting hebben in 2019 zo’n 404 miljoen mensen er last van ondervonden.” Als een urineweginfectie onbehandeld blijft, kan deze zich naar de nieren verplaatsen. Hier kan het voor veel pijn zorgen en bovendien (ernstige) complicaties veroorzaken. “Preventie is dus de meest effectieve manier om risico’s verkleinen,” concludeert Stephens.
Gezondheidstip
Zoals gezegd is het gebruik van cranberry voor het voorkomen van blaasproblemen zo oud als de weg naar Rome. Toch was deze gezondheidstip tot voor kort nog niet wetenschappelijk onderbouwd. “Zelfs in 1973 kreeg mijn moeder te horen dat ze cranberrysap moest proberen om haar vreselijke en frequente urineweginfecties te voorkomen,” vertelt onderzoeker Gabrielle Williams. “Voor haar was het een wondermiddel. Ondanks dat ik bleef zeuren over bewijs, bleef ze het dagelijks innemen. Eerst in de vorm van een zuur sap en later door het slikken van capsules. Zodra ze stopt, zijn de symptomen terug.”
Studies
De meeste urineweginfecties kunnen effectief en vrij snel behandeld worden met antibiotica. Soms kan één dosis het probleem al verhelpen. Helaas blijven dergelijke infecties bij sommige mensen telkens opnieuw terugkomen. Zonder zeker te weten of en hoe het werkt, begonnen sommige zorgverleners daarom cranberry te adviseren. Het was destijds een onschuldige, gemakkelijke en misschien wel effectieve optie. In de loop van de tijd zijn er vervolgens steeds meer studies uitgevoerd om de effectiviteit van cranberry aan te tonen. Toch bleek er tekens niet genoeg bewijs te bestaan om de werkzaamheid onomwonden vast te stellen en de daaropvolgende klinische onderzoeken leverden tegenstrijdige resultaten op. “Ondertussen zijn er weer meer studies gepubliceerd en is bovendien de kwaliteit van het onderzoek verbeterd,” stelt Stephens. “Sinds 2012 is de hoeveelheid bewijs zelfs verdubbeld. En dus heeft een nieuwe analyse van al het momenteel beschikbare internationale bewijsmateriaal een meer overtuigend resultaat opgeleverd.”
Het werkt echt
Stephens bestudeerde samen met haar collega’s vijftig studies waar bijna 9000 mensen aan hadden deelgenomen. En uit een grondige analyse blijkt dat cranberry (denk aan geconcentreerde vloeistof, capsules en tabletten) inderdaad urineweginfecties kan helpen voorkomen. Het risico op een urineweginfectie was met meer dan een kwart verminderd bij vrouwen die er frequent mee te maken krijgen, met meer dan de helft bij kinderen en met iets meer dan de helft bij mensen die na bepaalde medische ingrepen vatbaarder zijn. “Zoals gewoonlijk blijkt dat mama gelijk had,” zegt Williams. “Cranberry kan inderdaad sommige vrouwen helpen om urineweginfecties te voorkomen.”
Waarom?
Wat bovendien heel prettig is, is dat cranberry nagenoeg geen bijwerkingen heeft. Af en toe meldde iemand buikpuin. Het lijkt er dus op dat cranberry inderdaad een soort ‘wondermiddel’ is. Maar waarom? “Wetenschappers proberen nog steeds de exacte mechanismen te achterhalen,” antwoordt Stephens desgevraagd. “Maar het lijkt te maken te hebben met een bepaalde verbinding in cranberry’s, de zogenoemde proanthocyanidine. Deze verbinding voorkomt dat bacteriën aan de binnenkant van de blaaswand blijven kleven. En wanneer bacteriën niet blijven plakken, kunnen ze ook het oppervlak van de urinewegen en de blaas niet infecteren. Op deze manier wordt infectie dus voorkomen.”
Niet voor iedereen
Stephens benadrukt overigens dat het nog niet is bewezen dat cranberry bij iedereen de kans op urineweginfecties verkleint. Zo weten onderzoekers op dit moment nog niet of ook ouderen en zwangere vrouwen er baat bij hebben. “Het bewijs is voor deze groepen mensen niet doorslaggevend,” legt ze uit. “Een toename aan studies en verbeterde onderzoeksmethodes hebben geleid tot voldoende bewijs dat suggereert dat cranberry’s in ieder geval preventieve voordelen bieden voor vrouwen met terugkerende urineweginfecties, kinderen en mensen die vatbaarder zijn na een medische ingreep. Helaas is in dit stadium het huidige bewijs voor ouderen en zwangere vrouwen nog niet afdoende. Dit kan in de toekomst, naarmate er meer studies worden uitgevoerd, natuurlijk wel veranderen.”
Dosering
Ook blijft het de vraag hoeveel cranberry je nodig hebt voor het doeltreffendste resultaat. “Op dit moment weten we nog niet hoeveel en hoe vaak je het zou moeten consumeren, of welke wijze van consumptie het beste werkt: sap, capsule of tablet,” zegt Stephens. Ook kunnen de onderzoekers nog niet zeggen of cranberry meer of minder effectief is in vergelijking met antibiotica of probiotica. Kortom, er is nog genoeg stof voor verder onderzoek.
Wat de onderzoekers in ieder geval wel hebben aangetoond, is dat oude wijsheden en oma-weet-raad-tips in sommige gevallen dus best kunnen kloppen. Want in dit geval hadden die eerste stammen uit Noord-Amerika helemaal gelijk: cranberry werkt inderdaad preventief tegen blaasontstekingen. Voordat je nu naar de supermarkt rent, voorzichtigheid is natuurlijk altijd geboden. “Mensen die vaak last hebben van urineweginfecties zouden eerst medisch advies moeten inwinnen om na te gaan of cranberry ook in meer specifieke gevallen de oplossing is,” besluit Stephens.
