Hoewel onderzoekers nog voorzichtig zijn met het trekken van definitieve conclusies, zou deze ontdekking misschien wel kunnen leiden tot betere behandelplannen voor een veelvoorkomende menselijke oogaandoening.
Wetenschappers hebben ontdekt dat sommige spinnen zo hongerig kunnen worden, dat hun gezichtsvermogen begint te falen. Dat schrijven ze in het vakblad Vision Research. Het is een interessante ontdekking, die niet alleen onze kennis over spinnen uitbreidt. Het nieuw ontdekte verslechterde zicht lijkt namelijk sterk op een veelvoorkomende menselijke oogaandoening, namelijk leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Het betekent dat de bevindingen uit deze studie mogelijk ook meer inzicht zullen verschaffen in de rol die voeding bij deze aandoening speelt.
Phidippus audax
Onderzoekers bestudeerden de fotoreceptoren in de ogen van Phidippus audax, een klein, achtpotig springspinnetje dat in Noord-Amerika voorkomt. De kleine jagers vertrouwen op hun scherpe zicht om nietsvermoedende prooien te besluipen. Met behulp van een op maat gemaakte oftalmoscoop (een instrument dat wordt gebruikt om de binnenkant van het oog te onderzoeken) vervaardigde het team foto’s van het netvlies. En hieruit blijkt dat sommige fotoreceptoren opvallende donkere vlekken bevatten, wat erop wijst dat ze tijdens het leven of de ontwikkeling van de spin waren aangetast. “Je kon duidelijk zien dat sommige fotoreceptoren waren afgestorven,” aldus onderzoeker Elke Buschbeck.
Een prangende vraag is wat dit heeft veroorzaakt. Zou het te maken kunnen hebben met te weinig voedsel? Om die hypothese te testen, bestudeerden de onderzoekers twee groepen spinnen. De ene groep kreeg voldoende voedsel voorgeschoteld, terwijl de andere het met slechts halve porties moest zien te redden.
Voeding
De resultaten blijken de hypothese te staven. Zo ontdekte het team dat de ondervoede groep meer fotoreceptoren verloor. De schade vond met name plaats in het deel van het netvlies waar de fotoreceptoren het dichtst op elkaar gepakt zitten.
Macula
Het betekent dat uitgehongerde Phidippus audax-spinnen lichtgevoelige cellen verliezen die essentieel zijn voor hun zicht. En op die manier kunnen ze dus steeds slechter gaan zien. “Fotoreceptoren zijn energetisch kostbaar,” vertelt Buschbeck. “Als je ze voeding ontzegt, faalt het systeem.” Het is een ontdekking die zoals gezegd ook voor ons interessant is. Zo vertoont de afname van de fotoreceptoren in de ogen van spinnen opvallende overeenkomsten met leeftijdsgebonden maculaire degeneratie bij mensen. “Het is het functionele equivalent van de macula (het deel van het oog dat visuele informatie recht voor je neus verwerkt, red.) in onze ogen,” legt Buschbeck uit.
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie
De onderzoekers vermoeden dat te weinig eten niet alleen voor de fotoreceptoren van spinnen fataal is. Want mogelijk is bij mensen wel hetzelfde het geval. Naar schatting hebben zo’n 135.000 Nederlanders leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Het is de meest voorkomende oorzaak van leeftijdsgerelateerd verlies van gezichtsvermogen en kan niet worden genezen. Waardoor deze oogaandoening ontstaat is onbekend, al spelen bepaalde factoren, zoals erfelijkheid, omgevingsfactoren en leeftijd, een rol. “Wat interessant is, is dat bepaalde metabole processen al eerder in verband zijn gebracht met maculadegeneratie,” vertelt Buschbeck.
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is een aandoening waarbij de macula achterin het oog beschadigd raakt, waardoor iemands zicht snel achteruit kan gaan. Dit is te wijten aan het afsterven (de degeneratie) van kegeltjes in de gele vlek in het centrale gedeelte van het netvlies van het oog. Het perifere gezichtsveld blijft overigens wel bestaan: patiënten worden dus niet volledig blind. Leeftijdsgebonden maculadegeneratie ontstaat meestal niet voor het 50e levensjaar. In Europa heeft naar schatting 2,3 procent van de personen ouder dan 65 jaar er een vorm van. De belangrijkste bekende risicofactoren zijn roken en een hogere leeftijd.
De bevindingen zouden dan ook ons begrip over de rol die voeding bij deze oogaandoening speelt, kunnen uitbreiden. Al houden de onderzoekers een slag om de arm. Zo is het nu eigenlijk nog iets te voorbarig om directe vergelijkingen te trekken tussen gezichtsaandoeningen bij spinnen en mensen. “Zorgvuldig opgezette onderzoeken zullen eerst moeten uitwijzen welke voedingsstoffen er precies bij betrokken zijn,” onderstreept onderzoeker Annette Stowasser. Het team is dan ook van plan om in vervolgonderzoek te bestuderen welke voedingstoffen in het bijzonder goed zijn voor je zicht.
Hoewel er nog veel te onderzoeken valt, hebben de biologen nu met hun studie wel voorzichtig bewijs geleverd dat uithongering mogelijk een rol speelt bij een veelvoorkomende oogaandoening bij mensen. En dat is een belangrijke stap voorwaarts, die uiteindelijk zelfs zou kunnen leiden tot verbeterde behandelingen. “Zou het niet fantastisch zijn als een doorbraak in de behandeling van leeftijdsgebonden maculaire degeneratie te danken is aan springspinnetjes die voorkomen in de achtertuinen van veel Amerikanen?” zegt wetenschapper Nathan Morehouse, die het zicht van springspinnen al over de hele wereld heeft bestudeerd. “Soms kunnen oplossingen voor uitdagende problemen uit onverwachte hoeken komen.”
