Hoop gloort voor Alzheimerpatiënten: nieuw medicijn lijkt ziekte flink af te remmen

Het nieuw ontwikkelde geneesmiddel bevrijdt de hersenen van akelige amyloïde plaques en vertraagt de achteruitgang van de hersenfunctie met maar liefst 35 procent.

De ziekte van Alzheimer is een slopende aandoening die het geheugen ernstig aantast. Ondanks meerdere decennia aan onderzoek, is er nog altijd geen grote doorbraak geweest en bestaan er geen medicijnen die de ziekte kunnen genezen. Maar een nieuwe studie is veelbelovend. Zo hebben onderzoekers een experimenteel medicijn ontwikkeld dat de achteruitgang van de ziekte bij mensen met een milde vorm van Alzheimer flink lijkt te remmen. “Dit is opwindend nieuws voor mensen met de ziekte van Alzheimer en hun families,” aldus Universitair hoofddocent Christine Nguyen, verbonden aan de Universiteit van Melbourne.

Donanemab
Het gaat om een medicijn dat donanemab heet en maandelijks bij mensen met een milde vorm van Alzheimer werd geïnjecteerd. Aan de studie deden in totaal 1700 deelnemers mee. Na achttien maanden maakten de onderzoekers de balans op. En de Alzheimer-patiënten die het medicijn hadden ontvangen, bleken er sterk bij gebaat. Het team ontdekte bijvoorbeeld dat de deelnemers die het medicijn toegediend hadden gekregen 40 procent minder achteruitgegaan waren in hun vermogen om dagelijkse activiteiten uit te voeren (denk aan autorijden, hobby’s uitoefenen en praten over actuele gebeurtenissen) in vergelijking met de deelnemers die een placebo hadden gekregen. Bovendien vertraagde het de progressie van de ziekte met 35 procent.

Amyloïde plaques
Het medicijn richt zich op de veelbesproken amyloïde plaques, die in de hersenen van mensen met de ziekte van Alzheimer ophopen (zie kader). Het geneesmiddel breekt als het ware deze Alzheimereiwitten af en bevrijdt de hersenen op die manier van deze akelige amyloïde plaques. En dat zorgt voor een merkbaar verschil.

Meer over Alzheimereiwitten
De ziekte van Alzheimer begint wanneer zich in de hersenen plaques van amyloïd-bèta-eiwitten ophopen. Na jaren van ophoping begint vervolgens een tweede herseneiwit, tau, schadelijke kluwen in de hersencellen te vormen die giftig zijn voor neuronen. Tegen de tijd dat deze eiwitkluwen in de hersenen aantoonbaar zijn, beginnen de meeste Alzheimerpatiënten cognitieve symptomen, zoals geheugenverlies, te vertonen.

Dat wil overigens niet zeggen dat het medicijn de ziekte van Alzheimer kan stoppen. Ondanks de bijna volledige verwijdering van amyloïde plaques, blijft de ziekte zich ontwikkelen, zij het in een veel langzamer tempo dan zonder behandeling. “Dit betekent dat het zeker geen remedie is,” aldus Bruce Brew, adviserend arts en neuroloog aan de Universiteit van New South Wales. “Desalniettemin vertraagt het de onvermijdelijke verergering van de ziekte, waardoor patiënten meer quality time met hun dierbaren hebben.”

Bijwerkingen
Het gebruik van donanemab is echter niet geheel zonder gevaar. Zo heeft het enkele bijwerkingen die in zeldzame gevallen zelfs fataal kunnen zijn. Het medicijn kan namelijk leiden tot zwellingen en bloedingen in het brein. In de meeste gevallen ging het om een lichte zwelling, die na verloop van tijd weer verdween. Drie proefpersonen stierven echter aan deze bijwerking. “We zijn bemoedigd door de potentiële klinische voordelen die donanemab kan bieden,” zegt onderzoeker Mark Mintun. “Maar, net als veel effectieve behandelingen voor slopende en dodelijke ziektes, bestaan er risico’s die soms zelfs ernstig en levensbedreigend kunnen zijn.”

Opwindend nieuws
Ondanks dat, zijn deskundigen optimistisch gestemd. Het betekent namelijk dat we nu aan de vooravond staan van een eerste generatie behandelingen voor de ziekte van Alzheimer, iets dat velen nog maar tien jaar geleden voor onmogelijk hielden. “De toekomst voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer ziet er steeds veelbelovender uit,” zo reageert Perminder Sachdev, professor Neuropsychiatrie aan UNSW Sydney. “Natuurlijk zijn we er nog niet helemaal en zijn de gevonden bijwerkingen een belangrijk punt van zorg. Maar ik ben bemoedigd door het nieuws.” Ook andere experts vinden de resultaten van de studie veelbelovend. “Met name omdat de bevindingen niet alleen wijzen op een succesvolle verwijdering van amyloïde plaques, maar ook op een aantoonbare vertraging van de cognitieve en functionele achteruitgang van Alzheimer in een vroege fase,” aldus Ian Musgrave, hoofddocent farmacologie aan de Universiteit van Adelaide. “Bovendien ondervond 47 procent van de deelnemers na één jaar geen progressie van de ernst van de ziekte (vergeleken met 29 procent van de deelnemers die een placebo hadden gekregen). Dit is een duidelijke verbetering ten opzichte van eerdere onderzoeken met andere op amyloïde gerichte antilichamen, die grotendeels een onvoldoende cognitief voordeel hebben aangetoond.”

Goedkeuring
De onderzoekers zijn van plan om zo snel mogelijk een aanvraag bij de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) in te dienen om het middel goed te keuren. En als die goedkeuring binnen is, zou het veelbelovende middel bij een verscheidenheid aan Alzheimer-patiënten ingezet kunnen worden. Het is een grote stap voorwaarts. Want hoewel er op dit moment al wel medicijnen op de markt zijn die bepaalde verschijnselen kunnen verminderen, bestaan er nog weinig geneesmiddelen die zich richten op de ziekte van Alzheimer zelf.

Belangrijk is wel dat er zo vroeg mogelijk met donanemab wordt begonnen. Gelukkig worden er steeds meer bloedtesten en zelfs oogtesten ontwikkeld, die de ziekte al in een vroeg stadium (zelfs voordat de eerste symptomen verschijnen) kunnen opsporen. Als het medicijn vervolgens snel wordt voorgeschreven, ziet de toekomst er van Alzheimer-patiënten een stuk rooskleuriger uit. “Het is te hopen dat het medicijn in de niet al te verre toekomst beschikbaar zal zijn,” besluit Brew.

Bronmateriaal

"Lilly's Donanemab Significantly Slowed Cognitive and Functional Decline in Phase 3 Study of Early Alzheimer's Disease" - Eli Lilly and Company
"EXPERT REACTION: Drug reported to slow Alzheimer's progression by 35%" - Scimex
Afbeelding bovenaan dit artikel: TEK IMAGE/SCIENCE PHOTO LIBRARY van sciencephoto (via canva.com)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd