Kleur speelt een belangrijke rol in ons leven. Met de keuze voor een rode broek of groene tas geven we aan wie we zijn, waar we vandaan komen en wat we belangrijk vinden. En dat is al heel lang zo.
Een team van archeologen vergeleek de kleuren op stukken Peruaans aardewerk van meer dan duizend jaar oud en ontdekte dat alle pottenbakkers in het Wari-rijk dezelfde diepzwarte pigment gebruikten om keramische vazen te versieren, die in rituelen werden gebruikt. Dit duidt op een grote samenhang tussen de Wari-gemeenschappen en is een teken van de aanzienlijke invloed van het rijk in elke uithoek van het leefgebied.
De Wari waren eerst
Het Wari-rijk bloeide op en verspreidde zich over de hooglanden en kustgebieden van Peru tussen 600 en 800 na Christus. Het rijk ging rond 1050 ten onder en er bleef lang een versplinterd geheel over, tot de Inca’s eeuwen later in dat gebied de macht zouden grijpen. “Mensen denken soms aan de Inca’s als het eerste grote rijk in Zuid-Amerika, maar de Wari waren eerder, zegt hoofdonderzoeker Luis Muro Ynoñán van het natuurhistorische Field Museum in Chicago.
Visuele impact
De Wari hebben geen geschreven teksten achtergelaten of in ieder geval geen systeem dat vergelijkbaar is met onze manier van informatie opslaan. “Ze maakten geen gebruik van schrift, maar het lijkt erop dat de Wari hun sociale en politieke boodschappen overbrachten en vereeuwigden via kleur- en schilderpatronen op aardewerk. De visuele impact van deze objecten moet superkrachtig zijn geweest”, legt Muro Ynoñán uit. Zelfs kleine details, zoals het gebruik van de juiste tint van een kleur, hadden een speciale betekenis. Ze gaven bijvoorbeeld het belang en de echtheid van een voorwerp aan binnen het rijk.
Obsessie voor Wari-zwart
“Ik herinner me nog goed dat ik voor het eerst deze Wari-potten met eigen ogen zag toen ik archeologie studeerde in Peru, ze zijn fascinerend”, zegt Muro Ynoñán. “De rijke zwarte kleur herken ik uit duizenden. Ik ben er al jaren door geobsedeerd.” De archeoloog kreeg eindelijk de kans om diepgravend onderzoek te doen naar de pigmentverf, toen hij aan de slag ging in Chicago. Zijn team bestudeerde aardewerk uit verschillende regio’s van het Wari-rijk en concentreerde zich op de chemische samenstelling van het zwarte pigment. Die varieerde ietwat tussen de vindplekken, maar over het algemeen was er één opvallende overeenkomst: veel van de Wari-potten die in het onderzoek werden onderzocht, bevatten zwart pigment, gemaakt van mineralen waar mangaan in zit.
Mangaan
“Sommige gemeenschappen, met name in het noorden van Peru, gebruikten een ander recept voor de kleur zwart in de tijd voordat de Wari aan de macht kwamen. Ze maakten het pigment op basis van ijzer- en calciumrijke mineralen. Toen de Wari het stokje overnamen, schakelden ze over op zwarte verf op basis van mangaan”, vertelt Muro Ynoñán. De archeologen vermoeden dat het Wari-imperium met het nieuwe zwart een soort ‘kwaliteitscontrole’ uitvoerde. In alle delen van het Wari-rijk moest het aardewerk op dezelfde manier worden gekleurd. Mogelijk kregen de ambachtslieden zelfs het ‘correcte’ mangaanhoudende pigment aangeleverd vanuit de Wari-hoofdstad. “Zwarte mineralen waren vrij makkelijk te vinden in de Andesvalleien die we hebben onderzocht”, zegt de onderzoeker. Het mocht echter niet zomaar elke soort zwart zijn, het moest per se gaan om het officiële Wari-zwart.
Voorouders, de nacht en het verstrijken der tijd
De veranderingen in tint zijn subtiel, maar Muro Ynoñán zegt dat de symbolische betekenis van het gebruik van Wari-zwart erg belangrijk was. “Over het algemeen verwijst de kleur zwart in het Andesgebied naar de voorouders, naar de nacht en naar het verstrijken van de tijd. De Wari gebruikten de kleur waarschijnlijk om een specifieke Wari-ideologie op te leggen aan de volkeren die ze veroverden.” Hoewel de kleuren op Wari-aardewerk duiden op een zekere keizerlijke controle, behield het aardewerk uit de verschillende regio’s van het rijk zijn eigen lokale karakter. De pottenbakkers combineerden de imperiale stijl en decoratie van de Wari met de lokale streekcultuur. De kunstenaars moesten de zwarte pigmenten gebruiken die hen werden aangereikt door de staat, maar ze mochten verder hun eigen draai geven aan hun werk, legt Muro Ynoñán uit.
