Zon richt in korte tijd behoorlijk wat schade aan op planetoïde Bennu

Onze moederster blijkt er in verrassend korte tijd voor te kunnen zorgen dat gesteenten op de planetoïde in stukken uiteenvallen.

“Wij dachten dat regeneratie van het oppervlak op planetoïden een paar miljoen jaar tijd zou kosten,” vertelt onderzoeker Marco Delbo. De verrassing was dan ook groot toen Delbo en collega’s zich over beelden van planetoïde Bennu – gemaakt door ruimtesonde OSIRIS-REx – bogen. Op de beelden was gesteente te zien, met daarin flinke scheuren die steevast in dezelfde richting liepen. En modellen wijzen nu uit dat die scheuren in de geologische equivalent van een ogenblik zijn ontstaan; slechts 10.000 tot 100.000 jaar heeft de zon ervoor nodig gehad om de keien uit elkaar te laten vallen. “We waren verrast toen we leerden dat het proces van veroudering en erosie op planetoïden – geologisch gezien – zo snel gaat,” stelt Delbo.

De zon
Dat de zon de boosdoener is, blijkt uit het feit dat de scheuren stuk voor stuk in dezelfde richting wijzen. “Een duidelijke aanwijzing dat temperatuurverschillen tussen de dag en de nacht de oorzaak kunnen zijn,” aldus Delbo.

Temperatuurverschillen
Die temperatuurverschillen zijn er zeker. De zon komt elke 4.3 uur op Bennu op. Bij de evenaar kunnen de temperaturen daarbij overdag oplopen tot zo’n 127 graden Celsius, terwijl deze ‘s nachts tot ver onder het vriespunt (tot bijna -23 graden Celsius) dalen. En net zoals een koud glas breekt als je het onder gloeiendheet water houdt, zorgen deze temperatuurverschillen er op Bennu voor dat er scheuren in gesteenten ontstaan.

1500 scheuren
En dat gebeurt blijkbaar veelvuldig; voor hun onderzoek bestudeerden Delbo en collega’s maar liefst 1500 scheuren die door OSIRIS-REx vereeuwigd zijn. Sommige van die scheuren waren slechts enkele tientallen centimeters lang. Anderen maten tientallen meters. Maar één ding hebben ze dus allemaal gemeen; ze wijzen in dezelfde richting. Van noordwest naar zuidoost.

Snel
“Als bevingen of inslagen de keien sneller zouden verplaatsen dan die keien scheuren, zouden de breuken in willekeurige richtingen wijzen,” legt Delbo uit. Met behulp van een computermodel en hun metingen van de lengte van de scheuren konden de onderzoekers een aardige inschatting maken van de tijd die de zon nodig heeft om gesteente uiteen te doen vallen. En dat blijkt dus – heel verrassend – allemaal vrij snel te gaan; een scheur kan in 10.000 tot 100.000 jaar tijd zodanig groeien dat een kei in tweeën breekt.

Implicaties
De bevindingen geven weer meer inzicht in hoeveel tijd er nodig is om grotere stenen op Bennu al scheurend te doen transformeren tot zodanig kleine steentjes dat deze (voor even of voorgoed) aan het oppervlak van de planetoïde weten te ontsnappen. Daarnaast laat het onderzoek maar weer eens zien dat er zelfs op wereldjes op grote afstand van de onze processen spelen die we ook van onze eigen planeet kennen. “De door temperatuurverschillen ingegeven breuken op
Bennu zijn – als het gaat om de wijze waarop ze ontstaan – vrij vergelijkbaar met wat we op aarde en op Mars zien,” aldus onderzoeker Christophe Matonti. “Het is fascinerend om te zien dat ze onder heel ‘exotische’ omstandigheden (onder beperkte zwaartekracht en in afwezigheid van een atmosfeer) kunnen bestaan.”

De bevindingen zijn natuurlijk te danken aan OSIRIS-REx die recent enige tijd rond Bennu cirkelde, maar ondertussen weer onderweg is naar de aarde. De sonde ving de terugreis aan kort nadat deze de planetoïde had aangetikt en daarbij wat materiaal van de ruimtesteen had weggenomen. Dat materiaal wordt in september 2023 terug op aarde verwacht voor analyse. En dan kunnen onderzoekers naar verwachting nog gedetailleerdere conclusies trekken over het oppervlak van Bennu.