Anemoonvisjes zijn niet alleen mooi, maar ook slim. Ze weten verschillende soorten zeeanemonen beter van elkaar te onderscheiden dan dat mensen dat kunnen. De vissen hebben er namelijk alleen hun zintuigen voor nodig, terwijl wij uitgebreid onderzoek moeten doen om het verschil te zien.
Anemoonvissen leven in symbiose met zeeanemonen. De kleine oranje-witte visjes, die ook wel clownvissen worden genoemd, zijn hooguit 15 centimeter lang en zie je ook veel in aquaria. Ze leven in zeeanemonen. Dit zijn een soort poliepen zonder skelet met een zuigvoet, waarmee ze zich vastzuigen aan de zeebodem en zich ook kunnen verplaatsen. De zeeanemonen, behorend tot de neteldieren, hebben netelcellen aan hun tentakels waarmee ze gemeen kunnen steken, vergelijkbaar met een kwallenbeet. De visjes leveren de anemonen voedingsresten in ruil voor bescherming.
Voorkeur voor één zeeanemoon
Maar de anemoonvissen voelen zich niet in elke zeeanemoon thuis. Sommigen gedijen zelfs maar in één enkele soort. Onduidelijk is waarom ze precies de ene zeeanemoon verkiezen boven de andere, omdat we nog maar heel weinig weten over de genetische diversiteit van de reuzezeeanemonen.
Daar hebben Japanse wetenschappers verandering in gebracht. Ze zoomden in op één specifieke soort, de tepelanemoon, en ontdekten iets opmerkelijks: de anemoonvissen bleken beter in het herkennen van de zeeanemoon dan mensen. Ze gebruikten hun zintuiglijke organen om de zeeanemoon te vinden waarin ze graag willen leven en vermeden andere soorten. Mensen daarentegen moeten monsters nemen van de zeeanemonen en onderzoek doen naar hun moleculaire kenmerken om een soort te kunnen identificeren.
Testje in de tank
Dat is dus ook precies wat de Aziatische wetenschappers hebben gedaan. Ze verzamelden deeltjes van de tentakels van zeven soorten die bij het Japanse eiland Okinawa voorkomen. Na DNA-onderzoek konden ze een stamboom maken waarin ze de evolutionaire relaties tussen de verschillende soorten beschreven plus hoe zij zich hebben ontwikkeld uit gemeenschappelijke voorouders. Er bleken twee groepen met verschillende soorten te bestaan.
De eerste groep, bestaande uit drie soorten, genoot de voorkeur van de zwarte anemoonvis, terwijl de rode anemoonvis liever in zeeanemonen van de tweede groep woonde. De onderzoekers zagen dit gedrag in het wild en wilden weten of de vissen ook in gevangenschap het verschil zagen tussen de twee groepen zeeanemonen. In een grote watertank plaatsten ze aan het ene uiteinde een zeeanemoon uit de eerste groep en aan de andere kant een soort uit de tweede groep. Vervolgens lieten ze óf een zwarte óf een rode anemoonvis los in het midden van de tank. En toen was het afwachten wat er gebeurde: zouden de vissen in een zeeanemoon zwemmen en als ze dat deden voor welke zouden ze dan kiezen?
Knappe prestatie
De diertjes hielden het spannend, want ze kozen niet allemaal voor een van de twee soorten. Maar voor de zwarte anemoonvis gold dat áls die een zeeanemoon uitzocht dit altijd een exemplaar van de eerste groep was, dus de zeeanemoon die ook in het wild de voorkeur heeft. De rode anemoonvis koos bijna altijd voor de tweede groep, al was er een enkeling die toch naar de ‘verkeerde’ zeeanemoon zwom. Het is een knappe prestatie van de visjes, aangezien de zeeanemonen er van de buitenkant allemaal hetzelfde uitzien.
Hoe de anemoonvissen de juiste zeeanemoon dan herkennen? Vermoedelijk door de geur van het gif dat de zeeanemonen afscheiden om hun prooi te vangen en zichzelf te verdedigen. “Zo kunnen anemoonvissen de verschillende groepen zeeanemonen identificeren, terwijl wij mensen dat niet kunnen. We denken dat deze twee hoofdgroepen twee cryptische soorten zijn, oftewel soorten die we niet kunnen identificeren door naar ze te kijken, maar die genetisch wel verschillend zijn”, legt de onderzoeker uit.
Deze ontdekking zegt dus niet alleen iets over de bijzondere anemoonvissen, maar ook over de zeeanemoon zelf: de tepelanemoon bestaat waarschijnlijk namelijk uit twee verschillende soorten die zich altijd voor ons verborgen hebben gehouden.
