Wetenschappers hebben recent iets opzienbarends ontdekt: sommige bacteriën kunnen het prima uithouden op Mars.
De afgelopen jaren vinden microbiologen bacteriën op de gekste plekken: sommige bevinden zich in gebieden met extreem veel straling, anderen zitten op plekken met een zeer hoge temperatuur en er is zelfs een soort gevonden die vertoeft op de buitenkant van het International Space Station. Dit zette wetenschappers aan het denken: zijn er bacteriesoorten die de omstandigheden op Mars kunnen overleven? Uit recent onderzoek blijkt dat het antwoord hierop positief is. Wetenschapper Marien de Jonge heeft meegewerkt aan het onderzoek. Hij vertelt aan Scientias: “De meest verrassende ontdekking was dat enkele bacteriële soorten behoorlijk resistent blijken te zijn voor de condities zoals die zijn op Mars. Denk hierbij dus aan de combinatie van droogte, de lage atmosferische druk, de sterke UV-straling en de interactie met de aanwezige bodemmineralen.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Astrobiology.
Mars in een doos
De wetenschappers hebben de ontdekking kunnen doen door Mars na te bouwen in een doos. Dit hebben ze gedaan door de doos eerst deels te vullen met Marsachtige grond, waarna de doos werd gekoeld om een lage temperatuur te bereiken. Vervolgens werd al het zuurstof uit de aanwezige lucht verwijderd en werd de doos blootgesteld aan straling. Eenmaal klaar met de voorbereiding richtten de wetenschappers zich op fase twee van het onderzoek: het langzaam introduceren van de bacteriesoorten. Voor het onderzoek zijn vier bacteriesoorten getest: Serratia marcescens, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae en Burkholderia cepacia. De Jonge legt uit waarom ze specifiek voor deze soorten hebben gekozen: “deze vier bacteriële soorten zijn de vier belangrijkste veroorzakers van opportunistische infecties. Daarnaast komen ze ook alle vier voor in het milieu. Ze zijn in die zin ‘alomtegenwoordig’ op aarde, omdat ze zich snel aan weten te passen. We noemen ze in de wetenschap dan ook wel ‘non-fastidious’, wat betekent dat ze niet kieskeurig zijn.”
Het onderzoeksteam stelde eerste elke bacteriesoort apart bloot aan de verschillende condities waar ze mee te maken zouden krijgen in de Marsdoos. Eenmaal klaar met dit vooronderzoek was het tijd voor het echte werk: alle bacteriën werden tegelijkertijd in de doos losgelaten. Het viel de wetenschappers hierbij op dat ze al snel een verscheidenheid aan gedrag ontdekten. Zo waren er grondsoorten waar vooral B. cepacia veel moeite mee had en bleek ook dat het verder verdrogen van de marsgrond de overlevingskansen verminderde. Ondanks dat waren alle bacteriën bijzonder resistent: S. marcescens, B. cepacia en K. pneumoniae overleefden 21 dagen in de doos. P. aeruginosa had het echter flink naar z’n zin en bleek zelfs te groeien.
Ziek in de ruimte
De gevolgen van het onderzoek zijn vooral verreikend te noemen. De Jonge licht toe: “deze studie geeft aan dat we er ons van bewust moeten zijn dat meegenomen bacteriën tijdens een ruimtereis best een tijd kunnen overleven. Niet alleen dat: het was al eerder bekend dat het verblijven in de ruimte een grote impact heeft op het immuunsysteem van een mens. Dit zou dan ook potentieel een gezondheidsrisico op kunnen leveren.” Daarnaast wijst het onderzoek zelf ook nog op een andere kopzorg: het is goed mogelijk dat bacteriën in de ruimte eventueel muteren om zo nog beter te overleven in de ruimte. Het onderzoek wijst erop dat het zomaar zou kunnen zijn dat soorten zoals P. aeruginosa toekomstige Marsbewoners ernstig ziek kunnen maken, waarbij het zelfs mogelijk is dat astronauten hierdoor komen te overlijden.
Het onderzoek levert echter ook een hoop vervolgvragen op: alhoewel P. aeruginosa de Marsdoos dus erg plezierig vond, hebben de wetenschappers vooralsnog geen idee waarom dit zo is. De Jonge sluit dan ook af: “Deze bevindingen leiden vooral tot twee vragen: hoe kan het dat juist deze soorten resistent zijn, en hoe reageert ons immuunsysteem op bacteriesoorten die zijn blootgesteld aan de ruimte?”
