Nog geen twee maanden geleden werd het doemscenario al geschetst: als het vogelgriepvirus de Zuidpool zou bereiken, dan zou een massaslachting het gevolg zijn. Nu de vogelgriep in het Antarctische gebied is aangetroffen, lijkt het een kwestie van tijd voordat dat werkelijkheid is.
De vogelgriep heeft Antarctica zelf nog niet bereikt, maar wetenschappers troffen het virus al wel aan op Bird Island, een eiland in het Antarctische gebied. De ontdekking kwam tot stand nadat vogels op het eiland symptomen van de ziekte vertoonden en om onverklaarbare redenen stierven. Daarop namen onderzoekers van de British Antarctic Survey monsters af van een groep roofmeeuwen op het eiland. De uitstrijkjes werden teruggestuurd naar het Verenigd Koninkrijk waarna uit analyse bleek dat zij inderdaad besmet waren met de vogelgriep.
De meest waarschijnlijke verklaring is dat de roofmeeuwen het virus tijdens hun migratie mee hebben genomen vanuit Argentinië, waar vogelgriep de laatste tijd veel rondging. Omdat het land dichterbij Antarctica ligt dan bij Bird Island, is het vrij aannemelijk dat het virus ook die kant op komt – als het daar niet al is. En dat kan grote consequenties hebben. De vogels in dat gebied leven zo dicht bij elkaar dat het virus zich als een lopend vuurtje kan verspreiden, waardoor veel dieren zullen sterven. Maar naast veel sterfte binnen soorten, zijn ook hele diersoorten in gevaar, waarschuwen ecologen. De keizers- en adéliepinguïns bijvoorbeeld komen alleen in dat gebied voor.
Pandemie
Vogelgriep komt zoals de naam doet vermoeden voornamelijk voor bij vogels, maar ook zoogdieren kunnen worden besmet. Vaak doordat roofdieren en aaseters besmette vogels of hun resten eten. Ook mensen die nauw in contact staan met vogels zoals pluimveehouders kunnen besmet raken, al is die kans erg klein. Toch zijn wetenschappers er niet gerust op dat de mens niet ook grootschalig aan de beurt komt. Hoe meer besmettingen er zijn onder zoogdieren, hoe sneller het virus zich door mutaties kan aanpassen om ook mensen makkelijker te kunnen infecteren. Op dit moment zijn de gevallen van menselijke besmettingen schaars, maar als het virus zich zo aanpast dat het ook van mens tot mens kan worden overgedragen, kan er snel een nieuwe pandemie ontstaan, vrezen de onderzoekers.
En daar lijkt momenteel vrij weinig aan te doen. Bij uitbraken van het virus in pluimveestallen, worden de dieren geruimd om verdere uitbraak te voorkomen. Verspreiding in het wild daarentegen is niet tegen te gaan.
De vogelgriep heeft in tegenstelling tot veel andere ziektes die rondwanen in de natuur geen natuurlijke oorsprong. Het virus is in 1996 ontstaan in een dichtbevolkte pluimveehouderij in China. In 2005 sprong het virus over naar wilde vogels, die het met hun jaarlijkse trekkingen verspreidden over de hele wereld. Vorig jaar stak de vogelgriep voor het eerst de grote oceaan over waardoor ook Noord- en Zuid-Amerika ermee te maken kregen. De huidige uitbraak van de vogelgriep ‘H5N1’ begon al eind 2021, en heeft geleid tot de dood van grote aantallen zeevogels op het noordelijk halfrond, in het zuiden van Afrika en rond de Atlantische en Stille Oceaan en in heel Zuid-Amerika. Ook Nederland had het zwaar te verduren. “Tussen oktober 2021 en oktober 2022 zijn in Nederland al 66 pluimveebedrijven en 20 hobbyhouderijen geruimd, omdat er hoog pathogeen H5 virus is gedetecteerd,” vertelde veterinair microbioloog Evelien Germeraad eerder aan Scientias.nl.
