Dit wijst erop dat we zo snel mogelijk moeten beginnen met ons voorbereiden op een aanzienlijke zeespiegelstijging.
Klimaatwetenschappers maken zich al geruime tijd zorgen over de dreiging van het instorten van de West-Antarctische ijskap. Desondanks hielden ze hoop dat de doelstellingen van het Parijse Klimaatakkoord de meest ernstige effecten van klimaatverandering zouden kunnen afwenden. Maar het lijkt erop dat we het gevreesde ‘point of no return’ toch zijn gepasseerd. Want hoewel het verminderen van onze uitstoot kan bijdragen aan het vertragen van het smelten van de West-Antarctische ijskap, lijkt het niet afdoende om het volledig te voorkomen. Zelfs niet in het meest optimistische emissiescenario, zo waarschuwen onderzoekers nu.
De West-Antarctische ijskap bevindt zich al tijden in zwaar weer en is momenteel zelfs al de grootste bijdrager aan de stijging van de zeespiegel in Antarctica. De ijskap ligt in het zuidpoolgebied ten westen van het Transarctisch Gebergte op het westelijk halfrond. Het volume wordt geschat op 2,2 miljoen kubieke kilometer, wat ongeveer 10 procent is van de totale ijsmassa op Antarctica. Langs de randen van de ijskap vind je onder andere het Ross-ijsplateau, dat het grootste ter wereld is. Bovendien omvat de ijskap de bekende Pine Island-gletsjer, de Smithgletsjer en de Thwaitesgletsjer. De laatstgenoemde, die ongeveer even groot is als de staat Florida, staat ook wel bekend als de ‘Doomsday-gletsjer’ vanwege het grote risico op ineenstorting en de aanzienlijke gevolgen die dit zou hebben voor de zeespiegel. Recente onderzoeken geven aan dat deze gletsjer zich ‘nog enkel aan zijn vingernagels vasthoudt’.
Met de voortdurende stijging van de wereldwijde temperaturen groeit de bezorgdheid over het wegkwijnen van belangrijke ijskappen, zoals die op West-Antarctica. Dit kan leiden tot een zo snelle stijging van de zeespiegel dat de geografische kaart van de wereld ingrijpend kan veranderen. Hoewel gedacht werd dat de regio zou kunnen profiteren van emissiereducties, was dit tot voor kort nog niet in detail onderzocht. Daarom besloten onderzoekers deze cruciale taak op zich te nemen.
Studie
In een nieuwe studie maakten onderzoekers gebruik van computersimulaties om de interacties tussen ijs en de oceaan onder verschillende emissiescenario’s te bestuderen. “We richtten ons specifiek op het smelten van ijsplaten van onderaf, wat momenteel de belangrijkste oorzaak van ijsverlies op Antarctica is,” legt onderzoeker Kaitlin Naughten in gesprek met Scientias.nl uit. “Dit is echter een complex proces om te modelleren. Eerdere onderzoeken hadden voornamelijk het meest pessimistische klimaatscenario gemodelleerd, waarbij er extreem veel fossiele brandstoffen worden uitgestoten. Wat onze aanpak anders maakt, is dat we keken naar zowel het gunstigste scenario, waarbij de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1,5 graad Celsius, als naar klimaatscenario’s die ergens daartussen liggen.”
Onvermijdelijk
Het onderzoek leidt tot een vrij verontrustende ontdekking. Want zelfs als we erin slagen om de opwarming van de aarde tot 2 graden of zelfs 1,5 graad Celsius te beperken – zoals overeengekomen in het Parijse Klimaatakkoord – lijkt het erop dat verdere smelt van de West-Antarctische ijskap gedurende de eenentwintigste eeuw onvermijdelijk is. Gletsjers in dit gebied zijn gedoemd om gedurende de rest van de eeuw verder te smelten. “Zelfs in het meest ambitieuze scenario kunnen we een aanzienlijke versnelling van wegkwijnend ijs verwachten, tot drie keer sneller dan in de 20e eeuw,” zegt Naughten. “Ook hebben we ontdekt dat dit scenario niet significant verschilt van een gematigder aanpak, dat meer vergelijkbaar is met het emissiepad waarop we ons momenteel bevinden.”
Niets aan te doen
Kortom, of we nou veel of weinig doen om de opwarming van de aarde te beperken, we zullen hoe dan ook zien dat ijs op West-Antarctica smelt. En het lijkt erop dat we weinig meer kunnen doen om dat te voorkomen. Mitigatie-inspanningen hebben waarschijnlijk slechts zeer beperkte invloed op het vertragen van de opwarming van de oceaan in de komende decennia. “We zouden eigenlijk meer CO2 uit de lucht moeten halen dan we uitstoten,” aldus Naughten. “Maar dat is zo’n ambitieus doel dat veel experts denken dat dit met de huidige technologie niet haalbaar is.” De onderzoekers verwachten dan ook dat ijs op belangrijke plekken zal smelten, plekken die eigenlijk cruciaal zijn om de ijskap te ondersteunen en stabiel te houden. Bovendien zal de meeste smelt plaatsvinden op een specifieke diepte van 200 tot 700 meter onder water, wat zal leiden tot dunnere en kleinere ijsplaten.
Gevoelig
De resultaten illustreren de gevoeligheid van West-Antarctica voor de effecten van klimaatverandering. “Satellietwaarnemingen laten zien dat West-Antarctica het snelst ijsmassa verliest,” vertelt Naughten. “Dat gaat bijvoorbeeld veel trager op het Antarctisch Schiereiland. En in Oost-Antarctica zien we zelfs een toename van ijs door meer sneeuwval. De gevoeligheid van West-Antarctica voor klimaatverandering komt vooral doordat het wordt blootgesteld aan de warmste oceaanwateren, wat leidt tot een versnelde smelt van ijsplaten. Hoewel er weinig directe waarnemingen zijn van dit oceaangebied, wijzen modellen erop dat het sterk opwarmt als gevolg van klimaatverandering.”
Zeespiegelstijging
Dat toekomstige toenames in het smelten van ijsplaten op West-Antarctica nu praktisch onontkoombaar zijn, is slecht nieuws. Onderzoekers waarschuwen dan ook dat dit zal leiden tot een verdere stijging van de zeespiegel. Hoeveel zeespiegelstijging we kunnen verwachten, is momenteel nog niet bekend. “We hebben geen directe simulatie uitgevoerd van de stijging van de zeespiegel,” merkt Naughten op. “Maar we denken dat als het smelten van ijsplaten op West-Antarctica toeneemt, dit de stijging van de zeespiegel zal versnellen. Hoeveel de zeespiegel precies zal stijgen, hangt af van hoe snel de gletsjers sneller gaan stromen als reactie op het smelten, en hoeveel sneeuw erbij komt door klimaatverandering.”
Actie
Ondanks de zorgwekkende bevindingen is dit niet het moment om de moed op te geven. Volgens Naughten heeft het terugdringen van onze uitstoot namelijk wel degelijk zin. “Onze studie keek alleen naar de 21e eeuw,” onderstreept ze. “Het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen op dit moment zal waarschijnlijk nog steeds gevolgen hebben in de 22e eeuw en daarna.” Bovendien zullen andere delen van Antarctica waarschijnlijk weinig massa verliezen als de huidige emissiedoelen worden gehaald. Hiermee kan de stijging van vele meters zeespiegelstijging gelukkig worden vermeden. “Het verminderen van fossiele brandstofgebruik zal zeker het risico verkleinen dat andere delen van de Antarctische ijskap instabiel worden, wat een veel grotere invloed zou hebben op de stijging van de zeespiegel,” vervolgt Naughten. “Oost-Antarctica heeft bijvoorbeeld tien keer zoveel ijs als West-Antarctica, maar we denken dat het voorlopig stabiel blijft zolang de emissies niet te sterk toenemen.”
De boodschap van de studie is helder. Aangezien het onvermijdelijk is dat West-Antarctica smelt en de zeespiegel blijft stijgen, is het van essentieel belang dat we actie ondernemen om onszelf te beschermen. “De studie benadrukt het belang van mitigatie,” zegt Naughten. “Sommige gevolgen van klimaatverandering kunnen we nu niet meer voorkomen, zelfs niet als we onze uitstoot verminderen. Het is daarom verstandig om nu al maatregelen te nemen om te anticiperen op een mogelijke flinke stijging van de zeespiegel van misschien wel enkele meters. Mensen in kuststeden over de hele wereld zouden moeten nadenken over het nemen van maatregelen om zichzelf te beschermen tegen zeespiegelstijging, of zelfs moeten overwegen om naar veiligere gebieden te verhuizen. Vroegtijdige planning kan veel mensenlevens en leed besparen. Daarom is het belangrijk om niet te wachten tot het allerlaatste moment, wanneer het kwaad al is geschied.”
