Bijna-plagiaat, zo bestempelt taalkundige Dicky Gilbers de meeste liedjes in de top 2000. Terecht of niet?
In een opiniestuk op de website van de Rijksuniversiteit Groningen kijkt Gilbers eens vanuit een wetenschappelijk oogpunt naar de Top 2000. Deze lijst liedjes wordt elk jaar traditiegetrouw door het publiek samengesteld en vanaf eerste kerstdag uitgezonden.
Allemaal hetzelfde
En wie denkt 2000 verschillende liedjes te gaan horen, heeft het mis, zo stelt Gilbers. “Als je grote groepen mensen laat stemmen op hun favoriete liedje, zo als bij de Top 2000 gebeurt, krijg je een lijst vol liedjes die goed in het gehoor liggen.” En dat ‘goed in het gehoor liggen’ is maar slechts ten dele een kwestie van smaak. Want over het algemeen vinden alle mensen dezelfde akkoordenschema’s mooi. En wat zien we dus in de Top 2000? “Liedjes die op vergelijkbare akkoordenschema’s en songstructuur zijn gebaseerd.” Gilbers gaat zelfs zover om te spreken van ‘bijna-plagiaat’.
De meezinghit
En dat brengt ons bij een interessante kwestie. Want die conclusie is gestoeld op het feit dat onze smaak maar deels bepaalt welke muziek we mooi of prettig vinden. Gilbers benadrukt dat sommige geluiden nu eenmaal beter bij elkaar passen dan anderen. En dat is een universeel gegeven. Hij weet zich gesteund door eerdere onderzoeken naar muziek. Zo kwam onlangs nog een studie uit waarin gekeken werd hoe mensen de perfecte meezinghit konden schrijven. En de onderzoekers konden door het bestuderen van meezinghits zelfs een recept voor meezinghits formuleren. Dat staat los van smaak. Met al deze ingrediënten zou een hit ontstaan waar iedereen met mee ging zingen.
Hotel California
Er zijn dus ‘universele regels’ voor wat lekker klinkt. Sommige liedjesschrijvers schuwen die regels niet. En het levert ze pardoes een plek in de Top 2000 op. Gilbers denkt daarbij bijvoorbeeld aan ‘Hotel California’ dat toch wel heel erg in de buurt komt van ‘echte plagiaat’. Het lijkt namelijk heel sterk op het nummer ‘We used to know’. “Maar omdat het akkoordenschema zó voor de hand liggend is, kun je toch moeilijk van plagiaat spreken.” Een nummer dat wat minder voor de hand liggend is, pronkt verrassend genoeg bovenaan de Top 2000: ‘Bohemian rhapsody’. Maar Gilbers ziet de toekomst somber in voor het nummer. “Hoe hoog die songs nu ook eindigen, uiteindelijk zullen ze minder lang overeind blijven dan liedjes als die van de Beach Boys en de Beatles.” Gewoon, omdat die beter in het gehoor liggen en dus – ongeacht uw smaak – gewoon mooier zijn.
Structuur
Gilbers weet waar hij het over heeft. Hij is taalkundige, maar zoekt voortdurend naar overeenkomsten tussen taal en muziek. En die heeft hij ook in de Top 2000 weer gevonden. Om taal te kunnen begrijpen, hebben we structuren nodig. Diezelfde structuur vinden we terug in de muziek. Enige nadeel is dat met die structuur alles op elkaar gaat lijken. Tenminste: in de oren van wetenschapper Dicky Gilbers.
Want voor veel leken zal de Top 2000 gewoon uit 2000 verschillende liedjes blijven bestaan. En het ene vindt u mooier dan het andere. En het andere raakt u meer dan het ene. Muziek en emotie: dat is trouwens weer een heel andere tak van sport waar menig onderzoeker zich al in heeft vastgebeten. En die tak van sport blijkt een stuk minder grijpbaar dan meezinghits en akkoordenschema’s. Want alhoewel we allemaal hetzelfde denken over prettige akkoordenschema’s en structuren, is het gevoel dat een refreintje of couplet oproept totaal niet universeel. En daar hebben we ‘m dan: de kracht van de Top 2000. 2000 verschillende gevoelens bij 2000 liedjes die sterk op elkaar lijken.