In 2050 ziet de wereld er waarschijnlijk heel anders uit. Zo hebben wetenschappers voorspeld dat tegen die tijd 76 procent van alle landen te maken zullen hebben met een tekort aan baby’s, waardoor samenlevingen niet meer onderhouden kunnen worden – en dus flink zullen moeten veranderen.
Het onderzoek heeft twee problemen blootgelegd. Ten eerste hebben de wetenschappers ontdekt dat in 2050 zo’n 76 procent van alle landen wereldwijd te maken zullen hebben met een tekort aan baby’s. En dat probleem wordt alleen maar groter: in 2100 zal naar schatting in 97% van alle landen wereldwijd te weinig baby’s geboren worden. Daarbij geldt dat vooral rijke landen met sterke economieën te maken krijgen met een enorm tekort aan baby’s. Het tweede probleem dat de onderzoekers in hun studie aankaarten, is dat Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara juist met het tegenovergestelde probleem te maken krijgen: een ‘babyboom’, oftewel een explosie aan geboortes. Deze babyboom zit er al een tijd aan te komen; zo werd in 2021 ongeveer 29% van alle baby’s wereldwijd geboren in Afrika. In 2100 zal dit percentage verder oplopen tot 54%. En aangezien veel van deze Afrikaanse landen in vergelijking met (rijkere) Westerse landen relatief zwakke economieën hebben, waarschuwen de wetenschappers dan ook dat een gigantische humanitaire ramp op handen is.
Sociale veranderingen
Wetenschapper Stein Emil Vollset heeft meegewerkt aan het onderzoek. Hij legt uit: “We zullen tijdens de 21ste eeuw te maken krijgen met gigantische sociale veranderingen en uitdagingen. De mensheid zal twee enorme problemen tegelijkertijd op moeten lossen: sommige landen zullen te maken krijgen met een tekort aan baby’s, terwijl andere (vooral Afrikaanse, red.) landen juist een enorm overschot aan baby’s zullen produceren. Momenteel zijn er al veel samenlevingen wereldwijd die om proberen te gaan met een groeiende zorgvraag vanwege de vergrijzing. De vraag is dan ook hoe deze landen het gaan redden in de toekomst op het moment dat het aantal arbeidskrachten afneemt.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad The Lancet.
Levensvatbaar
Eerst maar eens een stapje terug. Voor het onderzoek hebben de onderzoekers de TFR-waardes van alle landen berekend en op basis van trends voorspeld voor de toekomst. TFR staat voor ‘Total Fertility Rate’. Voor het berekenen van dit getal hebben de onderzoekers per land gekeken naar hoeveel kinderen een vrouw gemiddeld baart tijdens haar leven. Vervolgens hebben de wetenschappers gekeken naar andere aspecten die ook een groot effect kunnen hebben op de populatiegrootte van een samenleving, zoals hoeveel mensen er gemiddeld per jaar overlijden en wat het gemiddelde opleidingsniveau is. De gebruikte data is afkomstig van de Global Burden of Disease, Injuries, and Risk Factors Study (GBD) 2021. De GBD is een wereldwijd onderzoek waarbij er onder meer specifiek gekeken wordt naar wereldwijde, regionale en nationale trends op het gebied van vruchtbaarheid en geboortes.
De TFR-waarde van een land kan veel vertellen over hoe levensvatbaar een samenleving zal zijn in de toekomst. Elke samenleving heeft namelijk een minimaal aantal baby’s nodig om voort te kunnen bestaan. Dit is omdat deze baby’s uiteindelijk opgroeien om zo uiteindelijk de werknemers (of werkgevers) van de toekomst te worden. Voor Nederland is dit ook het geval: door genoeg baby’s te ‘produceren’ houden we uiteindelijk samen de Nederlandse economie (en daarmee Nederland zelf) draaiende. De onderzoekers hebben nu dus ontdekt dat de TFR-waardes van veel landen uiteindelijk zo laag uit zullen komen dat er dus niet genoeg werknemers beschikbaar zullen zijn om de economie in de huidige vorm te kunnen ondersteunen.
In Nederland is de situatie niet heel anders. Zo was in 2021 de TFR-waarde 1.68. In 2050 zal dit getal gezakt zijn naar 1.54, om in 2100 uiteindelijk te landen op een waarde van 1.42. Wellicht ook interessant om te noemen: dit is niet de eerste keer dat de TFR-waarde in Nederland flink zakt. Zo had Nederland in 1950 een TFR-waarde van 3.12. Dertig jaar later, in 1980, was deze waarde al gedaald naar 1.6 – bijna dus een halvering. Uit de data van de onderzoekers blijkt dat veel vooral westerse landen een soortgelijke daling mee hebben gemaakt. Als achterliggende reden wordt hiervoor vaak verwezen naar een aantal factoren: betere vrouwenrechten, goedwerkende anticonceptie en duidelijkere voorlichting.
Volgens de wetenschappers hebben landen momenteel minimaal een TFR-waarde van 2.1 nodig om voor te kunnen bestaan – wat dus betekent dat vrouwen in totaal gemiddeld 2.1 kinderen moeten baren. Echter zijn er nu al veel landen die een TFR-waarde hebben van minder dan 2.1. Zo hebben Zuid-Korea en Servië een TFR-waarde van minder dan 1.1. De verwachting is dat de toekomstige TFR-waardes van veel landen alleen maar lager uit zullen vallen. Zo is de verwachting dat de TFR-waarde wereldwijd in 2050 zal zakken naar 1.8 en in 2100 zal zakken naar 1.6. De wetenschappers laten ook weten dat verreweg de meeste landen te maken zullen krijgen met een krimpende samenleving, doordat er meer mensen zullen overlijden dan dat er aan baby’s geboren wordt per jaar.
Babyboom
Er is dus ook nog een andere kant van het verhaal: een aantal Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara zal waarschijnlijk te maken krijgen met relatief hoge TFR-waardes. Een goed voorbeeld hiervan is Tsjaad: De gemiddelde TFR-waarde van dit land ligt momenteel op 6.9. In 2050 zal dit afgenomen zijn naar een waarde van 4.8 – wat dus nog steeds (flink) hoger ligt dan de TFR-waardes van andere landen. Mede-wetenschapper Austin E. Schumacher heeft meegewerkt aan het onderzoek. Schumacher licht toe: “De grootste uitdaging voor deze Afrikaanse landen zal vooral te maken hebben met het managen van zo’n grote samenleving. We moeten hierbij goed onthouden dat deze gebieden ook nog andere problemen hebben om op te lossen, zoals de effecten van klimaatverandering, het verbeteren van de gezondheidszorg en het aanpakken van extreme armoede. Er is dan ook sprake van een risico dat zich hier uiteindelijk een enorme humanitaire ramp zal voltrekken.” Voor de volledigheid: deze babyboom is dus ook grotendeels de achterliggende reden wáárom in 2100 de meeste baby’s in Afrika geboren zullen worden.
De resultaten van het onderzoek zijn vooral significant, omdat deze grote demografische veranderingen aankondigen die uiteindelijk zullen leiden tot grote verschillen op het wereldtoneel. Zo zullen veel landen met een krimpende TFR-waarde een manier moeten vinden om hun samenleving uiteindelijk zo te herstructureren dat deze ook nog levensvatbaar zal zijn voor de toekomst. Het is hierbij onontkoombaar dat landen op zoek moeten gaan naar manieren om de daling minder erg te maken. Mede-onderzoeker Natalia V. Bhattacharjee beschrijft hoe deze dit proces waarschijnlijk zal verlopen: “Er is geen perfecte oplossing,” laat ze weten. “Landen zullen vooral moeten kiezen voor een combinatie van verschillende maatregelen. Zo zien we dat sociaal beleid omtrent het steunen van jonge gezinnen een kleine boost kan geven aan de TFR-waarde van een land. Echter zal beleid alleen niet genoeg zijn; overheden zullen een manier moeten vinden om migratie naar hun land aantrekkelijker te maken om zo hun economie draaiende te houden.”
Ten slotte laat Bhattacharjee weten: “Er is zeker een risico dat sommige overheden uiteindelijk gebruik zullen maken van draconische maatregelen om de krimp van de samenleving te stuiten. Echter is het ondertussen al vele malen bewezen dat landen met sterke vrouwenrechten ook veel sneller economisch kunnen groeien. Het is dan ook belangrijk dat we vrouwenrechten blijven beschermen, zodat ze het aantal kinderen kunnen hebben dat ze graag willen.”
