In het Europa van de 16de, 17de en 18de eeuw werden pasgeboren baby’s veel vaker om het leven gebracht dan tot nu toe gedacht. Getrouwde koppels doodden hun kinderen bijvoorbeeld uit voedselgebrek.
Vooral in tijden van hongersnood en infectieziekten vielen er veel piepjonge doden te betreuren. Soms werd de ene helft van een tweeling vermoord vanwege een gebrek aan middelen. In bepaalde streken moesten vooral de meisjes het ontgelden, elders waren het juist de jongetjes die in groten getale werden omgebracht door hun bloedeigen ouders. De Canadese historicus Gregory Hanlon is tot zijn conclusies gekomen door samen met vijf van zijn voormalige studenten de doopregisters te analyseren van allerlei streken in Frankrijk, Italië en Engeland tussen 1500 en 1800.
Infanticide binnen het huwelijk
Zij vonden op sommige plaatsen enorme verschillen tussen het aantal jongetjes en meisjes dat werd gedoopt. “In de meeste gevallen kraaide er geen haan naar het doden van een pasgeboren baby door de ouders. Als het maar direct na de geboorte werd gedaan, was er geen verontwaardigde partij die wraak zwoer of straf eiste bij een rechtbank. De misdaad werd over het hoofd gezien en langzaam vergeten”, vertelt Hanlon die een boek over het fenomeen heeft geschreven.
Doopboeken vertellen de waarheid
De historicus wijst erop dat de wetenschap nooit heeft gekeken naar het verschil tussen de aantallen jongens en meisjes die in de eerste uren of dagen na de geboorte gedoopt zijn. Zo blijken er schokkende pieken te zijn van het aantal gedoopte jongetjes als er net een hongersnood of pandemie was geweest. Getrouwde stellen maakten klaarblijkelijk niet zelden de morbide keuze om het vrouwelijk nageslacht direct om te brengen na de geboorte.
“Westerse historici hebben bijna alleen maar gekeken naar rechtbankdossiers van moordzaken waarin baby’s zijn omgebracht door ongehuwde moeders of getrouwde vrouwen die hun zwangerschap verborgen voor hun man en het kind zonder medeweten van hem doodden. Het lijkt er echter sterk op dat infanticide door getrouwde stellen wel honderd keer zoveel voorkwam”, legt Hanlon uit.
Infanticidegolf
Uit zijn studie blijkt dat op de top van de infanticidegolf op het platteland van de Noord-Italiaanse streek Toscane liefst een op de drie levend geboren kinderen direct is vermoord door de moeder of vader. Of het nu katholieke, calvinistische of anglicaanse gemeenschappen zijn, op het platteland of in de stad, in Frankrijk, Italië of Engeland, overal zijn dezelfde infanticidepatronen te herkennen in de doopregisters. Al is het niet altijd zo dat meisjes het slachtoffer zijn. In het 17de-eeuwse rurale Toscane kozen ouders er bij een tweeling vaak voor om eentje te houden en eentje te doden. In de Noord-Italiaanse stad Parma had de arbeidersklasse een grote voorkeur voor jongens, en brachten vele meisjes het er niet levend van af. In het Franse stadje Villeneuve-sur-Lot was er juist een duidelijke voorkeur voor meisjes af te leiden uit de doopboeken na 1650.
Sociaal hogerop komen
Onderzoeker Dominic Rossi denkt dat families die een lagere sociale status hadden, onder bepaalde economische voorwaarden liever dochters kregen. Zij konden dan met een beetje geluk hoger op de sociale ladder komen door te trouwen met een man uit een rijkere familie. Al gold dat bijvoorbeeld weer niet voor het platteland van Mézin. Historicus Evan Johnson vond daar bewijs dat er een duidelijke voorkeur voor zonen was.
Andere tijden, andere normen en waarden
Het boek Death Control in the West 1500-1800 besteedt aandacht aan de vele baby’s van wie de naam nooit is opgeschreven en de moorden nooit zijn bestraft. “Bijna alleen ongetrouwde moeders die hun kind hadden gedood, waren in het verleden het slachtoffer van tribunalen. Dit gebeurde echter alleen als ze de baby met opzet hadden omgebracht. Te vondeling leggen werd lang niet zo zwaar bestraft”, aldus Hanlon. “Infanticide is natuurlijk moord, maar in vroeger tijden werd dit niet als een misdaad gezien. De meeste mensen konden er wel mee leven. Het was een onaangename ervaring, maar het leven ging verder.”
