In plaats daarvan werden niet te verhelpen bacteriële longinfecties – weliswaar gefaciliteerd door COVID-19 – veel ernstig zieke coronapatiënten uiteindelijk fataal. Dat stellen Amerikaanse onderzoekers.
Ernstig zieke coronapatiënten die op de IC aan de beademing werden gelegd, kregen opvallend vaak te maken met een bacteriële longinfectie. En uiteindelijk was die infectie, wanneer deze niet verholpen kon worden, in veel gevallen ook de reden dat deze coronapatiënten kwamen te overlijden. Sterker nog: mogelijk hebben bacteriële infecties onder ernstig zieke coronapatiënten nog veel meer levens geëist dan het coronavirus zelf. Tot die conclusie komen Amerikaanse onderzoekers in het Journal of Clinical Investigation.
Het onderzoek
Ze baseren zich op een analyse van 585 patiënten die vanwege ernstige ademhalingsproblemen op de IC aan de beademing werden gelegd. 190 van deze patiënten hadden COVID-19. Gedurende het verblijf van deze patiënten op de IC was vanzelfsprekend een schat aan informatie verzameld over hun gezondheidstoestand en hoe die door de tijd heen (ten goede of ten slechte) veranderde. De onderzoekers lieten een machine learning-algoritme op al die data los om een beter beeld te krijgen van het ziekteverloop van de patiënten en grip te krijgen op wat daarin bepalend was geweest voor een goede of juist verkeerde afloop.
Secundaire bacteriële infectie
Uit het onderzoek blijkt allereerst dat ernstig zieke coronapatiënten die aan de beademing liggen, opvallend vatbaar zijn voor een ‘secundaire bacteriële longinfectie’. “Elke patiënt die aan beademingsapparatuur ligt, loopt kans op een secundaire bacteriële longontsteking of een door de beademingsapparatuur ingegeven longontsteking,” legt onderzoeker Benjamin Singer uit aan Scientias.nl. “Deze kan gedurende het mechanisch beademen van de patiënt ontstaan, doordat de methoden die de longen normaal gebruiken om zich te beschermen (zoals bijvoorbeeld hoesten) niet benut kunnen worden en de beademingsbuis bacteriën bovendien vrij gemakkelijk toegang geeft tot de longen. Wat wij (tijdens het onderzoek, red.) zagen was dat patiënten met een door SARS-CoV-2 ingegeven longontsteking een twee keer grotere kans hadden om een secundaire bacteriële longontsteking te ontwikkelen dan patiënten die door andere oorzaken een longontsteking hadden ontwikkeld en aan de beademing lagen, maar wel net zo ziek waren als deze coronapatiënten.”
Sterfte door secundaire bacteriële infecties
Dat patiënten die geveld zijn door een virus soms komen te overlijden door toedoen van een secundaire bacteriële infectie is op zichzelf niets nieuws, zo benadrukt Singer. “Secundaire bacteriële longontstekingen worden al sinds de grieppandemie van 1918 gezien als een mogelijke doodsoorzaak onder patiënten met een door een virus veroorzaakte longontsteking. Maar het heeft ons wel verbaasd hoe veelvuldig door beademingsapparatuur ingegeven longontstekingen onder patiënten met COVID-19 voorkwamen – meer dan twee keer vaker dan onder IC-patiënten die door toedoen van andere ziekteverwekkers net zo ziek waren. Daarnaast verbaasde het ons ook om te zien hoe sterk de associatie was tussen een niet te genezen secundaire bacteriële infectie en de dood.”
COVID-19 versus bacteriële infecties
In andere woorden: in veel gevallen bleek een niet te verhelpen secundaire bacteriële infectie aan het overlijden van coronapatiënten op de IC ten grondslag te liggen. “Zij die genezen werden van hun secundaire longontsteking, hadden een grotere kans om te overleven, terwijl degenen bij wie de secundaire longontsteking niet kon worden verholpen een grotere kans hadden om te sterven.” En uiteindelijk zijn op de IC dan ook mogelijk meer coronapatiënten aan een niet te verhelpen secundaire bacteriële infectie overleden dan aan corona zelf. “Onze data suggereren dat de sterfte door toedoen van het virus relatief laag was, maar dat andere dingen die tijdens het verblijf op de IC gebeurden, zoals het ontstaan van een secundaire bacteriële longontsteking, dat compenseerden.”
Indirect slachtoffer van COVID-19
Daarbij moet natuurlijk wel worden opgemerkt dat hoewel deze ernstig zieke coronapatiënten niet aan corona overleden, het virus ze wel indirect fataal werd. Zonder corona waren ze immers niet op de IC beland en aan de beademing gelegd en hadden ze dus ook geen secundaire longontsteking ontwikkeld. “Dat is belangrijk,” beaamt Singer. “Deze fataal afgelopen secondaire longontstekingen ontstonden allemaal doordat patiënten ernstig ziek waren door COVID-19.” Het onderzoek doet dan ook niets af aan de sterftecijfers door corona of het gevaar van een corona-infectie. Het geeft alleen meer inzicht in de impact die SARS-CoV-2 direct en indirect op ernstig zieke patiënten had.
Cytokinestorm
Daarbij rekent de studie en passant ook af met het idee dat veel ernstig zieke COVID-19-patiënten langdurig op de IC vertoefden of zelfs kwamen te overlijden door toedoen van een cytokinestorm. “De term ‘cytokinestorm’ verwijst naar een overweldigende ontsteking die leidt tot het uitvallen van organen, zoals de longen, nieren en hersenen,” legt Singer uit. “Als de cytokinestorm aan het langdurige verblijf van coronapatiënten (op de IC, red.) ten grondslag zou liggen, zou je verwachten dat we bij onze patiënten vaak zouden zien dat gaandeweg meerdere organen het begeven. Maar dat zagen we niet (…) In plaats daarvan zagen we dat patiënten met COVID-19 geneigd zijn om langdurig met ademhalingsproblemen te kampen en daarom langdurig op de IC vertoeven.” En dat is uiteindelijk ook de reden dat ze zo vatbaar zijn voor een secundaire bacteriële infectie, zo betogen de onderzoekers. “Het relatief lange verblijf van coronapatiënten (op de IC, red.) is voornamelijk te wijten aan langdurige ademhalingsproblemen en dat brengt een grotere kans op een met beademingsapparatuur geassocieerde longontsteking met zich mee.”
Niet de cytokinestorm, maar een niet te verhelpen secundaire bacteriële infectie lijkt dus een belangrijke drijvende kracht achter het overlijden van ernstig zieke en op de IC opgenomen coronapatiënten. En met die voorzichtige conclusie op zak pleit Singer voor vervolgonderzoek. Onder meer naar de meest effectieve manieren om een door beademingsapparatuur ingegeven infectie te voorkomen, diagnosticeren en behandelen. Daarbij zijn overigens niet alleen ernstige zieke coronapatiënten gebaat, maar ook mensen die om andere redenen op de IC belanden en tijdelijk afhankelijk zijn van beademingsapparatuur.
