Als het aan een Britse ethicus ligt wel; hij pleit ervoor mensen die zich straks laten vaccineren, te belonen.
Om groepsimmuniteit te bereiken, moet naar schatting ergens rond de 80 procent van de bevolking tegen COVID-19 worden ingeënt. En terwijl landen alles op alles zetten om op korte termijn de hand op voldoende vaccins te kunnen leggen, is de grote vraag of mensen wel bereid zijn om zich te laten inenten. Begin 2019 – ruim voordat we door de coronacrisis werden overvallen – stelde de Wereldgezondheidsorganisatie al vast dat vaccinweigering één van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid is. En toen had men het nog over het weigeren van vaccins die in veel landen al jaren deel uitmaken van een vaccinatieprogramma. Als er al twijfels zijn over dergelijke vaccins – die al decennialang gebruikt worden en waarvan we dus ook al jaren weten dat ze veilig en effectief zijn – hoeveel meer in vaccinweigering uitmondende onderbuikgevoelens zullen mensen dan hebben bij een vaccin dat in een jaar tijd ontwikkeld, getest en goedgekeurd is? En is een vaccinatiegraad van 80 procent dan wel haalbaar? Sommige deskundigen vrezen van niet. En daarom moet er worden nagedacht over een Plan B, zo stelt professor Julian Savulescu, als ethicus verbonden aan de universiteit van Oxford.
Extra duwtje
De kans dat het leeuwendeel van de bevolking zich straks – zodra een vaccin beschikbaar is – vrijwillig laat inenten, lijkt klein. En misschien hebben mensen wel een extra duwtje in de rug nodig, zo stelt Savulescu.
In het blad The British Medical Journal stelt hij daarom dat overheden zouden moeten overwegen om mensen na vaccinatie te belonen. Dat kan op verschillende manieren. Zo kun je ze een geldbedrag geven. Maar je kunt ze ook meer vrijheid geven. Zo kunnen overheden bijvoorbeeld besluiten dat mensen die zich laten vaccineren, weer op reis mogen, hun mondkapje niet meer op hoeven en geen anderhalve meter afstand meer hoeven te houden.
Verplicht vaccineren
Omdat vaccinweigering al jaren een groeiend probleem is, denken overheden al langer na over oplossingen. En in sommige landen heeft het vaccinatieprogramma inmiddels een verplicht karakter. Ook het verplichten van een COVID-19-vaccin zou een optie kunnen zijn. Maar dat ligt ethisch gezien vaak wat gevoelig. Savulescu ziet daarom meer in een vaccinatieprogramma waar mensen niet verplicht worden, maar wel extra gemotiveerd worden om zich te laten vaccineren. “Het voordeel van een kleine betaling is dat mensen nog steeds vrijwillig besluiten om zo’n risico te nemen, zolang we maar duidelijk communiceren hoe zeker we zijn over de risico’s en voordelen van een vaccin. Dan is het namelijk aan individuen om te besluiten of zij het de moeite waard vinden om dat risico te lopen of niet.”
Geen dwang, maar extra motivatie
Er is dan ook absoluut geen sprake van dwang, zo benadrukt Savulescu nog eens. “Als een persoon ervoor kiest (om zich in te laten enten en geld te innen, red.) dan is dat omdat deze gelooft dat het leven daarna beter zal worden, in dit geval dankzij de vaccinatie én het geld.” Ook is het niet zo dat mensen met een beloning aangemoedigd worden om onredelijk grote risico’s te nemen. De coronavaccins worden immers momenteel uitgebreid getest en zullen alleen op de markt komen als de risico’s uiterst klein blijken te zijn. “Als een vaccin veilig genoeg wordt geacht om het op vrijwillige basis aan mensen aan te bieden, dan moet het ook veilig genoeg zijn om mensen met een geldbedrag te stimuleren om het vaccin te accepteren.” Dat vaccinatie dan met name aantrekkelijker wordt voor mensen die weinig te besteden hebben, lijkt voor de hand te liggen, maar dat ziet Savulescu niet als een probleem. “Het kan zijn dat mensen die armer zijn, sterker geneigd zijn om het geld te pakken en het risico te nemen, maar dat geldt ook voor alle risicovolle of onplezierige banen in de markteconomie. Het is niet per se exploitatie als (…) men eerlijk betaald wordt voor de genomen risico’s.”
Economisch ook aantrekkelijk
Hoeveel geld mensen zouden moeten krijgen wanneer ze zich laten vaccineren, laat Savulescu in het midden. Hij heeft het over “aardig wat”. Dat lijkt in deze ook economisch gezien zware tijden misschien een hele opgave, maar op de lange termijn bespaart het ook een hoop geld, denkt de ethicus. “Het kan in vergelijking met alternatieven zelfs heel erg goedkoop zijn.” De Britse onderzoeker haalt als voorbeeld de situatie in Groot-Brittannië aan. “De kosten van de Britse steunmaatregelen bedragen tegen het einde van oktober zo’n 60 miljard pond en de economische lockdown kost waarschijnlijk nog miljarden meer en dan zijn er ook nog eens naar schatting 200.000 doden te betreuren. Het zou economisch gezien logisch zijn om mensen te stimuleren zich eerder vroeger dan later in te laten enten, zodat ze bijvoorbeeld weer sneller volledig aan het werk kunnen.”
Anti-vaxxers
Savulescu is niet in de veronderstelling dat een geldbedrag of de belofte dat men deze zomer op vakantie mag gaan ook anti-vaxxers over de streep zal trekken. Maar wellicht wel de twijfelaars en de mensen die in het beginstadium nog wat terughoudend zijn als het gaat om het COVID-19-vaccin.
Wie zich laat inenten, beschermt dus ook anderen. Je kunt het dan ook zien als je burgerplicht, zo stelt Savulescu. Dat mensen betaald of anderszins beloond worden om hun burgerplicht te doen, lijkt misschien wat vreemd. En sommige mensen zijn zelfs bang dat het de gemeenschap ondermijnt en ervoor zorgt dat de solidariteit verdwijnt. Maar zo’n vaart zal het niet lopen, schrijft Savulescu. Als voorbeeld haalt hij de bloedbanken aan die doordat ze met tekorten kampen in verschillende landen besloten hebben om donateurs te gaan betalen. “Duitsland is bijvoorbeeld recent begonnen met het betalen van donateurs. Het lijkt de Duitse samenleving niet te hebben ondermijnd.” En voor de echte altruïsten die er grote moeite mee hebben om straks naast het vaccin ook een geldbedrag in ontvangst te nemen, heeft Savulescu ook al een oplossing in petto. “De gevaccineerden zouden de keuze moeten krijgen om hun beloning te doneren aan de gezondheidszorg.”
Of het zover echt gaat komen, is nog even afwachten. “Uiteindelijk zal het beleid dat we als het gaat om een COVID-19-vaccin omarmen, sterk afhangen van de precieze risico’s en voordelen van het vaccin (en hoe zeker we daarvan zijn), de staat van de pandemie, de aard van de alternatieven en met name of het publiek het vaccin wil hebben.”
