Onze manier van lachen begint dus aapachtig en ontwikkelt zich daarna verder.
Niets is schattiger dan het lachje van een jonge baby. Maar er is ook iets opvallends aan. Als je namelijk de lach van een vier maanden oude baby vergelijkt met een dreumes van achttien maanden, dan hoor je de verschillen meteen. Voor onderzoeker Mariska Kret aanleiding om het fenomeen nader te bestuderen.
Chimpansee
Bekend is dat mensapen anders lachen dan mensen. Wij ademen bijvoorbeeld alleen hardop uit tijdens het lachen, terwijl een chimpansee daarentegen zowel hardop uit én in ademt. Toch viel Kret wat interessants bij haar kindje op. “Mijn baby lacht net als een aap,” zo merkt ze op.
Studie
Kret besloot het verder uit te pluizen. Ze schakelde de hulp in van zo’n 115 mensen, onder wie vijftien klank-experts. Vervolgens luisterden ze naar tientallen geluidsfragmenten van lachende kinderen tussen de drie en achttien maanden oud. Het leidde uiteindelijk tot één en dezelfde conclusie: jonge baby’s lachen hetzelfde als een volwassen mensaap. Ze ademen net als mensapen veel meer hardop tijdens het lachen. Dat gaat op den duur ook weer over; oudere kinderen doen dat namelijk bijna helemaal niet meer.
Lach
Het betekent dat onze manier van lachen dus aapachtig begint en vervolgens verder ontwikkelt. “Hoe dat komt, weten we niet zeker,” aldus Kret. “Het is waarschijnlijk een combinatie van anatomie, van toenemende controle over je spieren en van sociaal leren.”
Perceptie
De onderzoekers vroegen de luisterende proefpersonen ook naar hun perceptie van de lachjes. En daaruit blijkt dat ze het gelach van de oudere kinderen – die alleen hardop uitademen tijdens het lachen – meer waardeerden en aanstekelijker vonden. Dat hadden de onderzoekers overigens ook wel verwacht; iemand die bijvoorbeeld snurkend, knorrend of over een ander gek lachje beschikt, wekt bij anderen vooral veel plaatsvervangende schaamte op.
Pas trouwens wel op voor levensgevaarlijke misverstanden over ‘lachende’ apen. Herinner je je Bokito nog? De Rotterdamse gorilla ontsnapte in 2007 uit zijn verblijf door over de omheining heen te klimmen. Hij greep vervolgens een vrouw beet en sleurde haar door de dierentuin. Ze hield er een verbrijzelde hand en honderden beten aan over. Later bleek dat deze vrouw meerdere keren in de week naar Blijdorp ging om Bokito te zien. “Als ik naar hem lachte, lachte hij terug,” vertelde ze. Maar dat interpreteerde ze verkeerd. “Bij apen is er net als bij ons onderscheid tussen schateren en glimlachen,” vertelt Kret. “Bij een glimlach oftewel bared teeth display is een aap vaak eerder bang. Ook mensen glimlachen vaak als ze nerveus zijn. Bij open mouth display heeft een aap letterlijk de slappe lach: de mond hangt open. Dat gebeurt vooral tijdens het spelen.”
De bevindingen uit de studie verschaffen ons meer inzicht in het ontstaan van de menselijke lach. Tegelijkertijd laat het zien dat wij misschien niet zo uniek zijn als we soms denken. “Mensen vragen me weleens of wij als mens uniek zijn in onze emotie-uiting,” zegt Kret. “Dat willen ze blijkbaar graag. Ik denk dat elke diersoort uniek is, maar wij hebben nu juist ontdekt dat er overeenkomsten zijn tussen het lachen van jonge baby’s en apen.”
…over de opvallende gelijkenissen tussen mens en aap? Lees hier een greep uit de vele overeenkomsten tussen ons en onze verre familieleden.
