Weerdata verzameld aan boord van deze schepen zijn – na decennialang geheim te zijn geweest – nu eindelijk beschikbaar voor onderzoek. En wetenschappers hopen dat dat op korte termijn leidt tot een beter begrip van ons klimaat en hoe dat sinds het begin van de 20e eeuw is veranderd.
Dat is te lezen in het blad Geoscience Data Journal. De studie vertelt het verhaal van 19 Amerikaanse marineschepen die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog actief waren, waaronder ook een groot aantal schepen dat in december 1941 voor anker lag in Pear Harbor (Hawaii) toen de Japanners de haven aanvielen. Veel van deze 19 schepen raakten op een bepaald moment in de oorlog (zwaar)beschadigd en soms kwamen bemanningsleden om. Maar veelal werden de schepen weer opgelapt om vervolgens weer deel te nemen aan de strijd. En ook de bemanningsleden gingen dan ‘gewoon’ weer door met hun dagelijks werk. Waaronder het verzamelen van weerdata: zo hielden de mariniers de lucht- en watertemperatuur, de windsnelheid en -richting en de luchtdruk ook in de oorlogsjaren zorgvuldig in de gaten.
Weinig data
Die gegevens zijn decennia later, nu klimaatonderzoekers grip proberen te krijgen op de verandering van het klimaat, van grote waarde. Want om te begrijpen hoe het klimaat sinds het begin van de 20e eeuw veranderd is, is het belangrijk om ook een goed beeld te hebben van de temperaturen en weersomstandigheden tussen 1940 en 1945. Maar (mariene) weerdata uit die periode zijn schaarser dan onderzoekers zouden willen. “Toen de Tweede Wereldoorlog begon, werden handelsroutes sterk verstoord en dat beperkte het aantal weerobservaties dat vanaf handelsschepen – die normaliter kriskras de oceanen over reizen – werd gedaan,” zo schrijven de onderzoekers in hun studie.
Geheim
Terwijl handelsschepen aan de wal bleven, voeren grote oorlogsschepen er tijdens de Tweede Wereldoorlog wel volop op uit. En ook vanaf die schepen werd het weer dus trouw gemonitord. Maar de resulterende weerdata verdween na de oorlog in het Amerikaanse nationaal archief, onder het stempel ‘classified‘. Pas in 2017 werden de weerdata vrijgegeven.
Vrijwilligers
Maar toen konden onderzoekers er nog niet direct mee uit de voeten. Want eerst moesten de data gedigitaliseerd worden. Een enorme klus, waar de onderzoekers de hulp van het publiek voor inriepen. En de afgelopen jaren zetten meer dan 4000 vrijwilligers zich in om relevante weerdata uit 28.000 ingescande pagina’s van maritieme logboeken te vissen, zo vertelt onderzoeker Praveen Teleti.
Indrukwekkende dataset
Het resulteert in een enorme dataset die een veel beter beeld geeft van de weersomstandigheden tussen 1940 en 1945. En een dataset die toch ook wel diepe indruk heeft gemaakt op Teleti. “De weerobservaties stopten nooit, zelfs niet tijdens intense conflicten, zoals Pearl Harbor of tijdens gevaarlijke weersomstandigheden,” vertelt hij aan Scientias.nl. “Het was verrassend om te zien hoe eerlijk en vol toewijding de officieren op de marineschepen hun taak vervulden.” Daarbij moesten weliswaar soms – met het oog op de veiligheid – wel concessies worden gedaan. Zo blijkt uit de dataset dat er overdag meer weerdata verzameld werden dan ‘s nachts. Waarschijnlijk om detectie door vijandige schepen te vermijden.
Warm?
De onderzoekers hopen dat de dataset meer inzicht kan geven in de weersomstandigheden tijdens de Tweede Wereldoorlog én kan bijdragen aan een completer beeld van de verandering die ons klimaat sinds het begin van de 20e eeuw heeft doorgemaakt. “Alle reconstructies laten zien dat de wereldwijde oceanen sinds de start van de twintigste eeuw zijn opgewarmd,” zo schrijven de onderzoekers. Maar afgaand op de weinige data die we tot voor kort uit de Tweede Wereldoorlog hebben, was er tijdens die oorlog gek genoeg sprake van een – in vergelijking met zowel voorgaande als daaropvolgende perioden van vijf jaar – ongewoon hoge watertemperatuur. Eerder werd die ongewoon hoge watertemperatuur soms weggezet als een illusie; het resultaat van een gebrek aan data en/of door de oorlog ingegeven wijzigingen in het moment waarop de data verzameld werd (veelal overdag in plaats van ‘s nachts). En zo zijn er nog wel meer factoren denkbaar die tot een onterecht hoge inschatting van de watertemperatuur kunnen hebben geleid, zo vertelt Teleti. “Ook de hoogte boven zeeniveau, kalibratiefouten, wind, etc kunnen van invloed zijn geweest op de metingen.” Onderzoekers kunnen daarvoor corrigeren, maar dan hebben ze wel een veel grotere hoeveelheid data nodig dan tot voor kort voorhanden was. En dat maakt de enorme dataset die onderzoekers nu hebben kunnen samenstellen zo waardevol. “Deze data zijn heel belangrijk,” benadrukt Teleti nogmaals. “Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog nam het aantal weerobservaties met meer dan 50 procent af en de gevolgen daarvan voelen we tot op de dag van vandaag. Want doordat er minder observaties werden gedaan tijdens de oorlog, zijn we ook niet in staat om de data die we uit deze periode hebben accuraat te corrigeren. En dat resulteert nu waarschijnlijk in een ogenschijnlijk ongewoon warme oorlogsperiode.”
Maar er is meer wat Teleti met behulp van de dataset hoopt te gaan onderzoeken. “Er zijn verschillende onderwerpen die we aan de hand van de dataset nader kunnen gaan verkennen. De belangrijkste is misschien wel de El Niño, die tussen 1939 en 1942 wereldwijd tot veel extreme weersomstandigheden leidde, maar waarvan we – opnieuw door een gebrek aan data – eerder nog geen goed beeld konden krijgen.”
