Je biologische klok zorgt ervoor dat je op de juiste momenten in slaap valt en weer wakker wordt, maar dat is lang niet het enige. Ook kankercellen groeien onder invloed van dit 24-uursritme.
Onze biologische klok bevindt zich in de hypothalamus in de hersenen en regelt ons circadiaan ritme, dat grofweg 24 uur duurt en is gebaseerd op licht en donker. Behalve onze slaap, staan ook onze lichaamstemperatuur, hartslag, de afgifte van bepaalde hormonen, de behoefte aan eten en drinken en de werking van de blaas onder invloed van dit ritme.
Strijd tegen uitzaaiingen
Steeds meer onderzoek toont nu aan dat die interne klok ook effect heeft op de diagnose, verspreiding en behandeling van kanker. Volgens Zwitserse onderzoekers zouden we daarom beter moeten timen wanneer kankerpatiënten worden onderzocht en wanneer ze een behandeling krijgen. Het zou leiden tot nauwkeurigere diagnoses en succesvollere behandelingen, schrijven ze in vakblad Cell.
“De biologische klok controleert de meeste celfuncties die een rol spelen bij de verspreiding van kanker. Daarom kan gebruik van het circadiaan ritme een veelbelovende nieuwe richting zijn in de strijd tegen uitzaaiingen”, schrijven de onderzoekers van ETH Zürich.
Jetlags en nachtdiensten
Onze biologische klok helpt ons lichaam verschillende taken te synchroniseren gedurende de dag, waaronder ook genexpressie, de immuunfunctie en celherstel. We weten al lang dat een chronisch verstoorde biologische klok – door bijvoorbeeld slaapproblemen, jetlags of nachtdiensten – de kans vergroot op allerlei gezondheidsproblemen, waaronder kanker.
Chronotherapie belooft een waardevolle behandeloptie te worden in de strijd tegen kanker
Recente studies hebben aangetoond dat de biologische klok niet alleen invloed heeft op het ontstaan van een tumor, maar ook op de verspreiding en de uitzaaiingen ervan.
Een uitzaaiing of metastase is de belangrijkste doodsoorzaak bij kankerpatiënten. Daarvoor moeten kankercellen afbreken van de primaire tumor en via het bloed naar een nieuw orgaan bewegen.
Chronotherapie
Het tempo waarin dat gebeurt varieert gedurende de dag en dit ritme verschilt ook per kankersoort. Borstkanker heeft bijvoorbeeld de neiging om ’s nachts uit te zaaien, terwijl je slaapt. Prostaatkanker en bepaalde vormen van bloedkanker pieken dan weer overdag.
Oncologen kunnen bij de behandeling gebruik maken van deze informatie en bijvoorbeeld chemo- of immuuntherapie op het optimale moment toedienen. Het op specifieke momenten behandelen van patiënten wordt ook wel chronotherapie genoemd.
“Metastasevorming gebaseerd op de biologische klok biedt een kans om op het perfecte moment en op de meest effectieve manier in te grijpen”, schrijven de onderzoekers. “Chronotherapie belooft zo een waardevolle alternatieve behandeloptie te worden in de strijd tegen kanker.”
Minder bijwerkingen, meer effect
Het kan de bijwerkingen van een behandeling verminderen en maakt hem ook effectiever. Zo schrijven de onderzoekers dat patiënten met een melanoom, een vorm van huidkanker, die immunotherapie kregen voor 16.30 uur ’s middags twee keer zo vaak in leven bleven als degenen die de middelen op een later tijdstip kregen. Zo simpel als dit klinkt, is het echter niet. Het tijdstip varieert per kankersoort en per behandeling. Bovendien is niet gekeken of de genen of het geslacht van de patiënt een rol spelen.
Niet alleen bij de behandeling, maar ook al in een veel eerder stadium, namelijk bij de diagnose, kan kennis van de biologische klok handig zijn. Kankercellen produceren gedurende dag in een verschillend tempo eiwitten en sommige van deze eiwitten worden gebruikt als markers voor de diagnose. We kunnen de kans op een misdiagnose verkleinen door bijvoorbeeld een biopt te nemen op het moment dat de concentratie van deze eiwitten het hoogst is.
Steuntje in de rug
“Om het volledige potentieel van de biologische klok te benutten is nog meer begrip nodig van deze processen”, schrijven de onderzoekers. “Het vaststellen van het moment waarop een snelle toename en de verspreiding van tumorcellen in het bloed plaatsvinden bij andere kankersoorten, kan helpen om het optimale tijdsframe te bepalen voor behandelingen.”
Het is geen doorbraak waarmee kanker plots de wereld uit is, maar het is misschien wel het steuntje in de rug waardoor behandelingen net iets beter werken. Bovendien is het een vrij eenvoudige, goedkope manier om gezondheidswinst te boeken in de strijd tegen deze rotziekte.
