Hoop doet leven, luidt een bekend spreekwoord. Het maakt duidelijk dat hoop kracht geeft en ons vooruithelpt. Sterker nog, als laatste sterft de hoop, zo klinkt een ander spreekwoord: zonder hoop is er niets meer. Toch zitten er ook nadelen aan, ontdekten Deense psychologen.
Die geven zelf ook toe dat onderzoek naar hoop vrijwel altijd gericht is op de positieve effecten ervan. Zo is er zoiets als collectieve hoop – dat wat we allemaal hopen – wat volgens studies leidt tot meer vrede en harmonie. Maar de Denen tonen nu iets anders aan: het kan juist vrede in de weg zitten, namelijk doordat iedereen hoopt dat de vijand wordt verslagen. En daardoor duurt de oorlog voort.
Meer steun voor extremisme
De onderzoekers keken in het bijzonder naar de hoop van joden in Israël in het conflict met de Palestijnen van de afgelopen tijd. “Daarbij zien we dat de hoop op de overwinning duidelijk verband houdt met meer steun voor extreme oorlogsvoering, terwijl de hoop op vrede meestal het tegenovergestelde laat zien”, zegt onderzoeker Milan Obaidi van de Universiteit van Kopenhagen.
Datzelfde gold voor de hoop van Pakistanen op een zege in het conflict met India. Ook bij hen leidde dit tot meer geweld, extremisme en de verwerping van een compromis.
Een derde groep
Maar er is meer dan hoop op vrede of winst. Er is namelijk een derde groep die het allebei wenst: vrede én de overwinning. Hoewel de onderzoekers een duidelijk verband aantoonden tussen hoop op een zege en steun voor extremistisch geweld, ontdekten ze ook dat er mensen zijn met zogenoemde ‘duale hoop’: enerzijds wensen ze een vreedzame oplossing en anderzijds willen ze opkomen voor hun eigen volk en de oorlog winnen.
Liever vrede
“Onze resultaten laten zien dat hoewel links kleiner is geworden in Israël er nog steeds een wijdverspreid verlangen is naar vrede, zelfs bij rechtse mensen die hopen op een zege op de Palestijnen”, verklaart Obaidi.
Of mensen meer hopen op een overwinning of op vrede hangt af van hoe zwaar de oorlog is, maar wellicht niet op de manier die je zou denken. “Toen het conflict tussen Israël en de Palestijnen verergerde, nam het aantal mensen dat hoopte op een zege sterk toe. Tegelijkertijd nam de hoop op vrede af. Daarbij werd de steun voor extreem geweld, grenzend aan oorlogsmisdaden, steeds groter”, zegt de psycholoog.
Vrede promoten
Dat is natuurlijk hoogst onwenselijk. Daarom zijn deze nieuwe inzichten in collectieve hoop zo belangrijk. Ze kunnen helpen om extremisme tegen te gaan en aan te sturen op een compromis. “Onze studie toont aan dat het juist goed kan zijn om de hoop op een overwinning te verminderen, omdat dit tot extremisme kan leiden en zo het conflict alleen maar verergert”, legt Obaidi uit.
“We stellen voor dat overheden en leiders in de oorlog inspireren tot hoop op vrede en dat ze de verwachtingen temperen wat betreft een snelle zege. Dat kun je doen door te wijzen op de hoge kosten van een oorlog en de beperkte macht van een land.”
Hoop temperen
Uiteindelijk willen veel mensen die hopen op zowel vrede als een overwinning, liever vrede als je hen dwingt te kiezen, zelfs als ze zich aan de rechterkant van het politieke spectrum bevinden. “Dit voorspelt veel goeds voor de vooruitzichten op vrede. Maar de bereidheid tot extreem geweld van degenen die zowel vrede als winst wensen is bijna net zo groot als van de mensen die alleen hopen op een overwinning. Dat maakt eens te meer duidelijk hoe belangrijk het is om de hoop op een zege te temperen en de hoop op vrede te vergroten”, besluit de psycholoog.
