Misschien heb je het weleens als een opkikkertje ervaren: een knuffel of hand op de schouder op een moment dat je het lichamelijk of geestelijk moeilijk had. En dat lag zeker niet aan jou. Nieuw onderzoek onthult namelijk dat een aanraking echt wat doet met lichaam en geest. En – misschien nog wel verrassender – dat die aanraking daarvoor niet eens altijd van een mens afkomstig hoeft te zijn.
Dat schrijven onderzoekers in het blad Nature Human Behaviour. Ze baseren zich op een analyse van honderden individuele studies die eerder zijn uitgevoerd.
Van anekdote naar bewijs
Anekdotisch bewijs dat een aanraking iets met mensen doet, is er genoeg. Zo heb je misschien zelf ook weleens het gevoel gehad dat de stress wat van je afgleed of negatieve emoties wat getemperd werden door een knuffel of bemoedigende hand op de schouder. Maar één of enkele van deze ervaringen vormen natuurlijk nog geen hard bewijs dat aanrakingen écht helpen om je beter te voelen. En daarom vroegen onderzoekers van het Nederlandse Herseninstituut zich af: kunnen vrijwillige aanrakingen iemands fysieke en mentale welzijn écht bevorderen? En zoja, maakt het dan ook nog uit door wie mensen worden aangeraakt? Ze besloten het uit te zoeken.
Lastig te onderzoeken
Dat klinkt overigens een stuk eenvoudiger dan het in werkelijkheid is. Want hoe kun je nu achterhalen welk effect een aanraking op lichaam en geest heeft? Wetenschappers hebben al wel vaker geprobeerd om het effect van aanrakingen op het fysieke en geestelijke welzijn van mensen te achterhalen. Het resulteerde in verschillende interessante studies die niet altijd tot dezelfde conclusies kwamen. Het is waarschijnlijk te herleiden naar het feit dat ze het effect van aanrakingen op het fysieke en geestelijke welzijn van mensen in specifieke situaties bestudeerden. Om voor eens en altijd helder te krijgen welk effect aanrakingen over het algemeen op lichaam en geest hebben, gooiden de onderzoekers het in deze nieuwe studie over een andere boeg. Ze combineerden die eerdere studies en analyseerden de bevindingen ervan. Een flinke klus: uiteindelijk bogen de wetenschappers zich over 212 onderzoeken, waaraan bijna 13.000 mensen hadden meegedaan.
Conclusies
Maar het harde werken loont. Want door de studies te combineren en samen te analyseren, kunnen de onderzoekers nu overtuigend concluderen dat een aanraking zowel het fysieke als het mentale welzijn van mensen aanzienlijk kan verbeteren. Zo kan een knuffel of aanraking er bijvoorbeeld voor zorgen dat volwassenen minder pijn, angst, stress en depressieve klachten ervaren.
Mentale gezondheidsproblemen
Verder wijst het onderzoek ook uit dat volwassenen met mentale gezondheidsproblemen nóg meer baat hebben bij aanrakingen dan gezonde volwassenen. “Dit is vooral relevant als je bedankt hoe vaak aanraakinterventies over het hoofd worden gezien,” vindt onderzoeker Julian Packheiser.
Type aanraking
Nu is ‘aanraking’ natuurlijk een vrij breed begrip. Vandaar dat de onderzoekers zich ook afvroegen of het nog uitmaakt op wat voor manier mensen worden aangeraakt en hoelang een aanraking duurt. Opvallend genoeg maakt dat allemaal niet zoveel uit; een uitgebreide massage kan net zo effectief zijn als een snelle knuffel. Wat wel invloed heeft op het effect van een aanraking, is de frequentie waarmee deze plaatsvindt. Waarbij geldt: hoe vaker er een moment van aanraking is, hoe groter de impact ervan. In die zin zou een snelle dagelijkse knuffel dus wel effectiever kunnen zijn dan een wekelijkse uitgebreide massage.
Robot
Ten slotte vroegen de onderzoekers zich ook nog af of het uitmaakt wíe je aanraakt. En ook dat levert een interessante conclusie op. Zo lijken aanrakingen door objecten of robots voor het fysieke welzijn net zo effectief te kunnen zijn als aanrakingen door mensen. En dat biedt mogelijkheden, denkt onderzoeker Frédéric Michon. “Er zijn veel mensen die behoefte hebben aan verbetering van hun welzijn, misschien omdat ze eenzaam zijn, of als ze bijvoorbeeld ziek zijn. Deze resultaten geven aan dat een aanraakrobot of zelfs een eenvoudige verzwaarde deken het potentieel heeft om deze mensen te helpen.” Minder effectief zijn aanrakingen door een robot met het oog op de mentale gezondheid, zo moeten de onderzoekers concluderen. Zo blijken mensen met mentale gezondheidsproblemen, zoals angst of depressie, toch meer baat te hebben bij een aanraking door mensen.
Het onderzoek roept ook de vraag op welk effect een aanraking door een (huis)dier op het mentale en fysieke welbevinden van mensen kan hebben. Daar zijn de wetenschappers ook heel benieuwd naar. Maar helaas zijn er te weinig studies om daar harde conclusies over te kunnen trekken.
Pasgeborenen
In hun studie hebben de wetenschappers vooral gekeken naar het effect dat aanrakingen op volwassenen hebben. Er was te weinig data om ook conclusies te kunnen trekken over het effect dat aanrakingen op kinderen en tieners hebben. Wel konden de onderzoekers daarnaast kijken naar het effect van aanrakingen op pasgeborenen. Daarbij viel op dat het voor pasgeborenen – in tegenstelling tot voor volwassenen – wel belangrijk is door wie ze worden aangeraakt. Zo bleek een aanraking voor pasgeborenen een veel groter positief effect te hebben als deze afkomstig was van een ouder (in plaats van bijvoorbeeld een ‘vreemde’, zoals een arts of verpleegkundige). Het biedt mogelijkheden voor de zorg aan (te vroeg geboren) baby’s, denkt Packheiser. “Het sterftecijfer als gevolg van vroeggeboorten is in sommige landen hoog en de kennis dat een baby meer baat heeft bij de aanraking van de eigen ouder biedt een gemakkelijk implementeerbare vorm van ondersteuning voor de gezondheid van de baby.”
De onderzoekers hopen dat er in de toekomst meer aandacht komt voor onderzoek naar het effect van aanrakingen. Want hoewel hun studie al veel vragen beantwoord, onthult deze toch vooral ook dat sommige vragen met de bestaande onderzoeksdata onmogelijk te beantwoorden zijn. “We hopen dat onze bevindingen toekomstig onderzoek kan sturen om minder bekende vragen te onderzoeken,” vertelt Michon. Hij denkt dan bijvoorbeeld aan het effect dat aanrakingen van dieren hebben. Maar ook het effect dat aanrakingen op mensen van verschillende leeftijden – waaronder kinderen en tieners – en mensen met specifieke aandoeningen, zoals bijvoorbeeld autisme, kunnen hebben.
