We kennen allemaal wel het gevoel verlamd te zijn door acute dreiging of gevaar. Maar behalve verstijven kun je ook vechten of vluchten. Een neuraal circuit dat twee hersengebieden verbindt, bepaalt hoe je reageert op een extreem stressvolle situatie.
Wetenschappers van de Amerikaanse University of Iowa hebben hersenonderzoek verricht bij ratten. Ze vroegen zich af wat er in hun brein gebeurt, wanneer ratten passief of juist actief op een bedreiging reageren, en ontdekten de hersencircuits die hierbij een rol spelen. Daarna manipuleerden ze met succes deze neurale circuits, zodat de passieve ratten hun verlammende reactie overwonnen en in plaats daarvan juist agressief reageerden op een dreiging van buitenaf.
Chronische stress is gevaarlijk
Tijdens een stressrespons werkt een deel van de prefrontale cortex samen met een gebied in de middenhersenen. Door meer te weten te komen over deze link – en hoe dit systeem stress reguleert – krijgen we ook meer kennis over chronische stress en de bekende fysieke en mentale gezondheidsproblemen die daaruit voortkomen, zoals hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, slaapproblemen, lagere weerstand, angststoornissen en depressie.
“Veel chronische stressziekten zoals depressie en angststoornissen worden geassocieerd met wat we passief copinggedrag noemen”, legt psycholoog en hersenwetenschapper Jason Radley uit. “We weten dat veel van deze aandoeningen worden veroorzaakt door stress in het dagelijks leven. We zijn geïnteresseerd in deze neurale link omdat we denken dat dit circuit, als het goed functioneert, mensen beter bestand kan maken tegen stress.”
Vechten, vluchten of verstijven
Radley’s team bewees het belang van de neurale link door hem uit te schakelen en daarna te kijken hoe de ratten op een nieuwe dreiging reageerden. De ratten konden dat op twee manieren doen: ze werden passief, oftewel het dier deed niks of verstijfde als reactie op de dreiging. Of de rat reageerde actief en ging bijvoorbeeld op zijn achterpoten staan en op zoek naar een ontsnappingsroute. Het begraven van de dreiging – in dit geval een klein apparaat waar een elektrische schok uitkomt – viel ook onder de actieve reactiemogelijkheden.
Neurale link
De onderzoekers ontdekten dat wanneer ze het neurale stresscircuit van de ratten inactiveerden, de dieren niet op de dreiging reageerden. Ze werden dus passief. “Dat toont aan dat dit neurale pad nodig is voor actief copinggedrag”, legt Radley uit. Het team dwong de ratten vervolgens om passief te reageren, door het losse bodemmateriaal in hun kooi te verwijderen. Hierdoor konden de dieren het schokapparaat niet meer begraven. Toen het team het neurale pad activeerde, veranderden de ratten van gedrag en reageerden actief op de dreiging, ook al was het strooisel uit de kooi verwijderd. Uit bloedmonsters voor en na het activeren van de neurale circuits bleek dat hun stresshormoonspiegels niet omhoog schoten toen ze werden geconfronteerd met de stress-stimulus.
Stressverlagend effect
“Door de hersenlink te activeren, ontstond een stressverlagend effect”, zegt Radley. “De ratten vertoonden niet alleen opnieuw het actieve copinggedrag, het zorgde ook voor herstel en een sterke vermindering van de afgifte van stresshormonen.”
In een derde reeks experimenten kregen de arme ratten twee weken lang chronische hoge stress voor de kiezen om te kijken of dat de uitkomsten zou veranderen. Na de conditionering werden de ratten in kooien geplaatst en blootgesteld aan bedreigingen. Ze reageerden passief, ze waren niet bereid om te bewegen. Hierbij schoot hun stresshormoonspiegel sterk omhoog, zoals de onderzoekers al hadden gedacht.
Nog veel onderzoek nodig
De chronische stresstest is belangrijk, zegt Radley, omdat veel mensen te maken hebben met chronische stress en hier gezondheidsklachten aan overhouden. Het is tot op heden onduidelijk waarom sommige mensen gebukt gaan onder deze chronische stress en anderen hier immuun voor lijken te zijn. Het team lijkt het geheim van deze stressbestendige mensen op het spoor te zijn.
“Het is in principe mogelijk om sommige van deze hersencircuits te manipuleren als we de processen in de hersenen beter gaan begrijpen. We kunnen mensen dan stressbestendiger maken door hun stressreacties te reguleren”, legt Radley uit. Hij voegt daar wel meteen aan toe dat er nog veel onderzoek gedaan moet worden, voordat we net als de ratten uit zijn experimenten van de chronische stress zijn verlost.
