Een Groenlandse gletsjer die lang stabiel werd geacht, smelt sneller dan gedacht. Volgens nieuwe metingen is de dikte van de 79° N-gletsjer in het uiterste noordoosten van Groenland met 160 meter afgenomen sinds 1998.
Warm oceaanwater dat onder de gletsjer stroomt laat het ijs van onderaf smelten. Hoge temperaturen leiden bovendien tot meren op het oppervlak. Dat water stroomt vervolgens door enorme kanalen diep in het ijs naar de oceaan. Eén zo’n kanaal was maar liefst 500 meter hoog, terwijl het ijs er boven nog maar 190 meter dik was. Dat blijkt uit grondmetingen en radargegevens vanuit de lucht.
Kamp in de kou
De onderzoekers hadden een kamp opgeslagen in het noordoosten van Groenland, vanwaar een helikopter opsteeg om met moderne radartechnologie metingen te doen in een deel van de afgelegen 79° N-gletsjer dat moeilijk bereikbaar is. Ook een speciaal poolvliegtuig en satellietdata droegen bij aan de nauwkeurige metingen van het gletsjerijs.
Daarmee kon worden achterhaald in hoeverre de opwarming van de aarde effect heeft op de stabiliteit van de drijvende gletsjertong. Dat is belangrijk voor de resterende ijsplaten in Groenland en op Antarctica, omdat instabiliteit van ijs meestal leidt tot een versnelling van de ijsstroom in de oceaan wat de zeespiegel laat stijgen.
De Nioghalvfjerdsgletsjer wordt ook wel 79 N-gletsjer genoemd, vanwege zijn ligging op de 79ste breedtegraad noord. De gletsjer in het uiterste noordoosten van Groenland heeft een gletsjertong van 80 kilometer lang en 20 kilometer breed. Het is een van de drie overgebleven gletsjers met een drijvende ijstong. In het verleden leek hij enorm stabiel, maar in de afgelopen decennia is toch gebleken dat het ijs snel dunner wordt.
“Sinds 2016 gebruiken we autonome instrumenten om radarmetingen uit te voeren op de 79° N-gletsjer waardoor we kunnen vaststellen hoe hard het ijs smelt en dunner wordt”, legt glacioloog Ole Zeising uit. “Daarnaast gebruiken we radargegevens uit 1998, 2018 en 2021, gemaakt door vliegtuigen, om veranderingen in de ijsdikte aan te tonen. We hebben gemeten dat de 79° N-gletsjer flink is veranderd door de opwarming van de aarde in de afgelopen decennia.”
Warm oceaanwater
Met name de combinatie met het warme oceaanwater heeft groot effect gehad op de drijvende ijstong van de gletsjer. De unieke observaties laten zien dat het ijs extreem snel smelt over een groot deel bij de overgang naar de ijskap. Daarbij vormen er grote kanalen aan de onderkant van het ijs vanuit de landkant, waarschijnlijk omdat het water van enorme meren door het gletsjerijs zakt. Beide processen hebben ervoor gezorgd dat het ijs van de gletsjer in de afgelopen decennia een stuk dunner is geworden.
Om precies te zijn is de dikte van de gletsjer met een derde afgenomen sinds 1998. Vooral op het punt waar het ijs in contact komt met de oceaan is het hard gegaan. Klein lichtpuntje: sinds 2018 smelt het ijs minder hard, mogelijk door een toestroom van kouder oceaanwater. “Het feit dat dit systeem op zo’n korte termijn reageert is verbazingwekkend voor systemen die normaal gesproken zo traag zijn als gletsjers”, reageert professor Angelika Humbert van het Duitse Alfred Wegener Instituut, Helmholtz Center for Polar and Marine Research.
Beter onderzoek
Toch lijkt de gletsjer niet meer te redden. “We verwachten dat deze drijvende gletsjertong binnen enkele jaren of hooguit decennia afbreekt”, aldus de glacioloog. “We zijn begonnen om dit in detail te bestuderen om zo maximaal inzicht te krijgen in het verloop van het proces. Hoewel het al meerdere keren is gebeurd dat een ijsplaat zo uit elkaar valt, hebben we alleen maar achteraf data kunnen verzamelen. Als wetenschappelijke gemeenschap zijn we nu in een betere positie, omdat we al voor de ineenstorting een echt goede database hebben opgebouwd.”
Groenland heeft na Antarctica de grootste hoeveelheid zoetwaterijs van de planeet. Die ijskap was lange tijd stabiel. Tot 1990 gebeurde er weinig mee. Daarna begon het ijs te smelten, wat vanaf 2000 versnelde. De laatste jaren gaat er vier keer meer ijs verloren dan voor 2000. Tussen 1992 en 2018 is er op Groenland bijna 4000 miljard ton ijs gesmolten en het grootste deel daarvan in de afgelopen tien jaar. Daardoor kan de zeespiegel met wel 27 tot 78 centimeter stijgen.
