Misschien gaat Groenland toch nog zijn naam waarmaken. Wetenschappers zijn het er inmiddels over eens: het ijs op Groenland is aan het smelten, waardoor er veel grond bloot komt te liggen. Hierop groeien steeds vaker grasplanten en struiken.
De landsnaam ‘Groenland’ lijkt zo’n tegenstelling als je het eiland zelf ziet: Groenland is namelijk allesbehalve groen. Echter komt daar langzaam maar zeker verandering in. Zo zijn de gletsjers en ijskap van Groenland in de laatste drie decennia naar schatting 28.707 vierkante kilometer aan terrein verloren. Dat is een gebied ter grootte van Albanië! En waar ijs en sneeuw verdwijnt, komt de bodem in zicht. En die wordt vrij rap door vegetatie gekoloniseerd, zo blijkt uit een nieuw onderzoek, verschenen in het blad Scientific Reports.
Satellietbeelden
De wetenschappers hebben de ontdekking kunnen doen door satellietbeelden te bestuderen. Voor het onderzoek hebben ze een lange periode gekozen: van 1980 tot aan 2020. Jonathan Carrivick heeft meegewerkt aan het onderzoek. Hij legt uit: “De satellietbeelden hadden een hoge resolutie en waren erg scherp. Hierdoor was het mogelijk om heel nauwgezet de veranderingen te volgen die zich afspeelden op het oppervlak. Veel van deze veranderingen worden veroorzaakt doordat we over het algemeen warmere temperaturen zien.”
Meer groen
Groenland warmt flink op. En daardoor smelt het ijs en komt de bodem bloot te liggen. En waar de bodem bloot komen te liggen, ontstaat – letterlijk – ruimte voor vegetatie. En dat laat de vegetatie zich geen twee keer zeggen, zo blijkt uit de satellietbeelden. Zo is het deel van Groenland dat door vegetatie bedekt is in de afgelopen drie decennia met meer dan 87.000 vierkante kilometer toegenomen. En daarmee is het met vegetatie begroeide deel van Groenland in drie decennia tijd zelfs twee keer zo groot geworden!
Nog meer groen in de nabije toekomst
Groenland wordt dus groener. En die vergroening vindt voorlopig nog wel verder doorgang, zo voorspellen de onderzoekers. Carrivick licht toe: “We hebben signalen waargenomen dat het smelten van het ijs een hoop andere reacties veroorzaakt waardoor er alleen maar meer ijs gaat smelten en Groenland dus steeds groener zal worden (zie ook het kader hieronder, red.).
Groenland warmt op en daardoor smelt het ijs en komt de bodem bloot te liggen. Het is een grote verandering, die op zichzelf ook weer effect heeft op het lokale klimaat. Want de lichte kleur van sneeuw en ijs is uitstekend in staat om zonlicht (en daarmee warmte) te reflecteren. Maar doordat Groenland aan het ontdooien is, komt er veel (donker) gesteente bloot te liggen dat zich al die tijd onder de sneeuw heeft verstopt. Dit donkere gesteente is echter minder goed in staat om warmte te reflecteren en neemt juist meer warmte op. Hierdoor warmt het oppervlak op, waardoor Groenland als geheel dus ook warmer wordt. En dat leidt weer tot nog meer smelt, waardoor nog meer van de bodem zichtbaar wordt en beschikbaar komt voor vegetatie. En zo ontstaat er niet alleen steeds meer ruimte voor groen, maar ook voor verdere (versnelde) opwarming.
“IJs dat smelt onthult vaak kale rotsgronden, welke al snel veranderen in toendra’s en later vol komen te staan met struiken. Tegelijkertijd zien we dat smeltend ijs veel sediment en slib verplaatst waardoor veel moeras- en veengebieden ontstaan,” vertelt Carrivick. Over het ontstaan van die moerasgebieden zijn de wetenschappers overigens niet heel enthousiast. Uit een analyse blijkt namelijk dat deze erg veel methaan uitstoten – een broeikasgas dat warmte goed vast kan houden en de opwarming dus nóg een impuls geeft. “Expansie van vegetatie – in het bijzonder in moerasgebieden – wijst op en verergert de dooi van permafrost (…) en dus het vrijkomen van broeikasgassen die eerder in deze Arctische bodem opgeslagen zaten,” zo concluderen de onderzoekers in hun studie.
Inheemse stammen
En zo is de vergroening van Groenland dus eigenlijk helemaal geen goed nieuws. Niet voor het lokale milieu en klimaat. Maar ook zeker niet voor de mensen die op Groenland leven. Onderzoeker Michael Grimes heeft in het kader daarvan met name zorgen over de inheemse stammen op het eiland. “De veranderingen die we zien zijn kritiek te noemen, vooral voor de inheemse stammen op Groenland. Deze stammen zijn afhankelijk van goed functionerende ecosystemen om te kunnen jagen.”
Maar ook op grotere afstand kunnen de veranderingen in het Groenlandse landschap die niet alleen getuigen van de opwarming van de aarde, maar deze ook verder kunnen verergeren, uiteindelijk gevoeld worden. “Het verlies van Groenlands ijs draagt substantieel bij aan het stijgen van de zeespiegel,” aldus Grimes.
