Professor Giselinde Kuipers heeft daar wel ideeën over. En is bovendien dringend op zoek naar van die grappen en grollen.
Het nieuwe coronavirus: mensen zijn er vol van. En dat zie je met name terug op sociale media. Behalve het laatste nieuws en achtergronden over het virus worden er echter ook heel veel humoristische uitingen omtrent COVID-19 gedeeld; de woordgrappen en memes zijn niet van de lucht.
De functie van humor
Dat we allemaal zo in de weer zijn met het maken en delen van grappen en grollen over het nieuwe coronavirus, heeft natuurlijk een reden. “We denken dat het eigenlijk drie functies heeft,” zo vertelt professor en onderzoekshoogleraar sociologie Giselinde Kuipers, verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. “Allereerst zijn we toch allemaal met het virus bezig en kan humor gezien worden als één van de manieren waarop je erover kunt communiceren. Daarnaast zien we bij een grote ramp of crisis vaak dat je heel veel nieuws over je heen krijgt. Dat nieuws is heel ernstig, maar tegelijkertijd raakt het je op dat moment nog niet direct. Dat zie je nu ook: we zitten allemaal thuis en we weten dat het ernstig is, maar tegelijkertijd lijkt het ook alsof er niets aan de hand is. En die onwerkelijkheid van het nieuws en de manier waarop wij dat nieuws ervaren, is ook een motor achter rampengrappen. En tenslotte gebruiken we humor ook om het allemaal wat lichter en minder griezelig te maken.”
Net zoals een ramp of crisis zich door de tijd heen kan ontwikkelen, doet humor dat overigens ook. “Je ziet bijvoorbeeld dat als het allemaal echt erg wordt, de humor ook andere vormen aanneemt. Het wordt zwartgalliger en er zijn dan ook veel mensen die er geen grappen meer over willen maken.”
Verzamelen
In dat laatstgenoemde stadium zitten we nu (gelukkig) nog niet: er worden nog volop grappen gemaakt. Dat ziet ook Kuipers die, net als veel Nederlanders en Belgen, momenteel aan huis gekluisterd zit en op het briljante idee kwam om zoveel mogelijk van die grappen en grollen te verzamelen. Voor onderzoek. “Ik wil kijken wat er gebeurt,” zo vertelt ze aan Scientias.nl. “En waar het over gaat. En welke vormen de humor aanneemt.”
Nieuwe vormen
Het is niet voor het eerst dat Kuipers in de zogenoemde ‘rampengrappen’ duikt. Dat deed ze ook al in de nasleep van 9/11. Maar waar ze zich toen over enkele honderden grappen boog, heeft ze er nu – in een paar dagen tijd – al duizenden toegestuurd gekregen. Terwijl een paar decennia geleden nog vooral veel verbale grappen werden gemaakt, zag Kuipers rond 9/11 voor het eerst dat de grappen veel visueler van aard waren. En dat zien we nu met de coronacrisis ook; de memes vieren hoogtij. De sociale media van vandaag de dag lenen zich daar natuurlijk prima voor. Maar het zou Kuipers niet verbazen als ze tijdens haar onderzoek ook weer op compleet nieuwe humoristische uitingen gaat stuiten. “De sociale media zijn continu in ontwikkeling. Zo heb je nu bijvoorbeeld ook TikTok, waarop je net weer iets andere dingen kunt doen.”
Hoewel Kuipers en collega’s nog druk bezig zijn om grappen te verzamelen en aan analyseren nog lang niet zijn toegekomen, ziet Kuipers wel al een paar voorzichtige trends in de talloze grappen en grollen die voorbij zijn gekomen. “We zagen eerst veel woordgrappen. Bijvoorbeeld met het liedje ‘Oh, corona’ en met de band ‘The Cure‘. Ook zagen we eerst veel grappen over Chinezen, maar dat wordt nu minder. Op dit moment gaan de meeste grappen – in alle talen, overigens – over hamsteren. En dan met name over wc-papier. Maar we verwachten dat dat ook weer gaat veranderen, want je ziet dat het voortdurend transformeert. En dat maakt het zo boeiend.”
Deel ‘m met Kuipers. Dat kan op dit moment onder meer via mail (giselindewantsyourjokes@gmail.com) en Instagram (@giselindewantsyourjokes). Morgen zal Kuipers via haar Twitteraccount een linkje delen naar een online survey waar je de door jou gewaardeerde grappen eveneens kunt indienen.
Kuipers is lang niet de enige die zich de komende maanden door duizenden grappen heen zal moeten werken, in een poging ze te categoriseren en analyseren. Ze vertelt dat ook collega’s in Italië, Spanje, Estland en China ermee bezig zijn. “Het lijkt er dus op dat we straks echt wereldwijd kunnen gaan zien welke grappen er zijn gemaakt.” Kuipers verwacht haar bevindingen tegen de zomer te publiceren. Het wordt een studie die ze natuurlijk liever niet had geschreven. Maar in zekere zin doet de aan huis gekluisterde Kuipers niets anders dan hetzelfde als al die grappenmakers op Twitter en Facebook doen: er in crisistijd het beste van proberen te maken.
