Ondanks de grote opkomst van computer- en mobiele spelletjes, blijken mensen met een ernstigere cognitieve achteruitgang toch meer gebaat bij het oplossen van kruiswoordpuzzels.
Hoe ouder je wordt, hoe meer je geheugen en cognitieve functie achteruitgaat. Het is nou eenmaal de bittere waarheid. Wetenschappers en artsen raden dan ook aan om je geheugen te blijven trainen om zo mentaal fit te blijven. Hoe je dat het beste kunt doen? Ondanks het brede aanbod van spelletjes, blijken de kruiswoordpuzzels uit de krant zo gek nog niet, zo tonen onderzoekers aan.
Studie
In een nieuwe studie verzamelden onderzoekers 107 deelnemers met een milde cognitieve stoornis (MCI, zie kader). Mensen met deze cognitieve klachten hebben vaak geheugenproblemen maar kunnen ook moeite hebben met informatieverwerking of het uitvoeren van bepaalde handelingen. De proefpersonen, die gemiddeld 71 jaar oud waren, werden vervolgens over twee groepen verdeeld. De ene groep maakte gedurende twaalf weken intensief kruiswoordpuzzels terwijl de andere groep over dezelfde tijdspanne cognitieve spelletjes op de computer deed. “Deze periode werd gedurende 1,5 jaar gevolgd door minder frequente boostersessies,” vertelt onderzoeksleider D.P. Devanand in gesprek met Scientias.nl.
Milde cognitieve stoornis is een neurologische stoornis die voorkomt op latere leeftijd. Bij deze milde cognitieve achteruitgang functioneert iemand overigens nagenoeg normaal, aldus dementie.nl. Wel ervaart iemand vaker geheugenproblemen. Daarnaast is het uitvoeren van bepaalde handelingen lastiger geworden, zoals de omgang met apparaten of autorijden. Deze klachten zijn overigens wel minder ernstig dan bij dementie. Zo kan iemand met MCI bijvoorbeeld wel onthouden dat hij ergens geweest is, maar is de betreffende plaatsnaam vergeten. Of de persoon herinnert zich een afspraak pas weer als hij erop gewezen wordt. Mensen met dementie vergeten de hele gebeurtenis of afspraak. MCI kan een overgangsfase zijn tussen normale ouderdomsvergeetachtigheid en dementie, maar dat is lang niet altijd zo. Bij 30 tot 55 procent van de mensen met een milde cognitieve stoornis blijven de klachten stabiel, of verdwijnen na verloop van tijd.
De resultaten zijn opvallend. Want ondanks de talloze geheugenspelletjes die je tegenwoordig op de computer of op je mobiel kunt spelen, blijken ‘gouwe ouwe’ kruiswoordpuzzels nog altijd het meest doeltreffend om geheugenverlies te vertragen. Zo vertoonden de deelnemers die wekenlang kruiswoordpuzzels hadden opgelost over het algemeen een grotere cognitieve verbetering dan degenen die computerspelletjes hadden gespeeld. “Milde cognitieve stoornissen komen onder oudere mensen veelvuldig voor,” zegt Devanand. “Velen zijn dan ook op zoek naar manieren om hun intellectueel functioneren te verbeteren. Onze studie suggereert dat het oplossen van kruiswoordpuzzels heel nuttig kan zijn.”
Hersenkrimp
De deelnemers werden tevens onder een MRI-scanner gelegd om zo hun brein van dichterbij te bestuderen. Hieruit blijkt dat na 78 weken de personen die talloze kruiswoordpuzzels hadden opgelost, minder hersenkrimp (het letterlijk krimpen van de hersenen) vertoonden dan de computerspelletjes-groep. Bovendien ervaarden eerstgenoemden een verbeterd dagelijks functioneren. “De voordelen van het maken van kruiswoordpuzzels zagen we dus niet alleen terug in de cognitie,” zegt Devanand. “Ook de verbeterde dagelijkse activiteiten en de aanwijzingen voor verminderde hersenkrimp suggereren dat de effecten klinisch zinvol zijn.”
Ernstige vs lichte stoornis
Toch betekenen de bevindingen niet dat je het spelen van cognitieve computerspelletjes helemaal geen zin heeft. Beide vormen van hersentraining waren namelijk even effectief voor mensen met slechts lichte cognitieve klachten. “Het verschil zagen we met name bij mensen met een ernstigere geheugenstoornis,” zegt Devanand. “Mogelijk heeft dit ermee te maken dat mensen met een ernstigere beperking meer moeite hebben met computerspelletjes. Ze vinden de bekendere kruiswoordpuzzels waarschijnlijk makkelijker.”
Brein trainen
Kortom, wil je dus je hersenen trainen en je brein fit houden, dan kan puzzelen, zoals het oplossen van kruiswoordraadsels, zeker helpen. Maar waarom? “Tijdens het oplossen van kruiswoordpuzzels worden er veel hersenfuncties uitgedaagd en daardoor verbeterd,” legt Devanand desgevraagd uit. “Je breidt bijvoorbeeld je algemene kennis uit, maar traint ook je verbale vaardigheid, geheugen, aandacht en je snelheid van informatieverwerking.”
Dementie
De bevindingen uit de studie suggereren dat met name mensen met ernstigere vormen van MCI met geregeld puzzelen gebaat zullen zijn. Maar betekent dit dan ook dat het oplossen van kruiswoordraadsels het risico op dementie vermindert? Bekend is dat MCI een voorstadium kan zijn van dementie en de ziekte van Alzheimer – al is dat overigens lang niet altijd het geval. Tot nu toe is echter nog nooit bewezen dat hersengymnastiek de kans op dementie verkleint. Helaas moet ook Devanand ons het antwoord schuldig blijven. “Hoewel het zeker mogelijk is dat kruiswoordpuzzels het risico op dementie verminderen, hebben we dat nu niet kunnen aantonen,” zegt hij. “Slechts weinig mensen uit ons onderzoek kregen dementie. Daarom kunnen we geen zinvolle conclusie trekken.”
Belangrijke stap
Wel is de studie een belangrijke stap voorwaarts. Tot nu toe was er namelijk nog nooit systematisch onderzocht in hoeverre mensen met MCI profijt kunnen hebben van het maken van kruiswoordpuzzels. “Dit is de eerste studie die de voordelen daarvan zowel op de korte, als de lange termijn aantoont,” aldus Devanand. Dat er nu een positief verband is gevonden, is bemoedigend. Het betekent namelijk dat je gemakkelijk zelf iets kunt doen om geheugenverlies te vertragen en je brein fit te houden.
Het kan zelfs de opmaat zijn naar meer. Want mogelijk kunnen de bevindingen leiden tot nieuwe studies die verduidelijken of kruiswoordpuzzels tevens dementie en de ziekte van Alzheimer kunnen vertragen. Maar zo ver is het nog niet. Devanand benadrukt voor nu de noodzaak van een ‘herhaalonderzoek’ waarin de huidige resultaten in een grotere studie, onder meer proefpersonen, gerepliceerd worden. “Als dat inderdaad tot dezelfde bevindingen leidt, kan hersentraining door middel van kruiswoordpuzzels een simpel, schaalbaar en cognitief therapeutisch middel voor mensen met MCI worden,” besluit hij.
