Wetenschappers leggen met behulp van moderne technieken een ons tot voor kort onbekende manier van mummificeren bloot.
Dat de rijke, oude Egyptenaren hun overleden dierbaren vaak mummificeerden, is algemeen bekend. En door middel van uitgebreid onderzoek weten we ook vrij goed hoe dat mummificeren in zijn werk ging en welke materialen daarvoor gebruikt werden. Maar uit een nieuw onderzoek verschenen in het blad PLOS ONE blijkt wel dat er ook nog genoeg te ontdekken valt. In het blad presenteren onderzoekers namelijk een ons tot voor kort onbekende, maar mogelijk toch regelmatig toegepaste stap in het mummificatieproces, waarbij de overledene met een soort van modder gemaakt schild bedekt werd.
Carapax
De onderzoekers duiden de van modder gemaakte laag die ze in hun studie aan het licht hebben gebracht aan als een ‘carapax’. “Een carapax is eigenlijk een ander woord voor een hard schild,” zo legt onderzoeker Karin Sowada aan Scientias.nl uit. “Schildpadden hebben bijvoorbeeld ook een carapax. In het geval van een gemummificeerd individu is de van modder gemaakte carapax onderdeel van het mummificatieproces; het is een laag tussen de linnen omhulsels.”
Omdat deze van modder gemaakte laag zich bevindt tussen de doeken waarin de overledene werd gewikkeld, is deze met het blote oog niet te zien. Maar toen onderzoekers een Egyptische mummie – die al in de negentiende eeuw aan de universiteit van Sydney werd geschonken – met behulp van een CT-scan nader onderzochten, stuitten ze op de van modder gemaakte laag.
Bijzonder
Het is een opmerkelijke ontdekking, zo vertelt Sowada. “We hebben eerder wel carapaces uit het late Nieuwe Rijk (tussen 1294 en 945 voor Christus) gezien, maar daarvan wordt aangenomen dat ze gemaakt zijn van hars of een combinatie van hars en andere substanties, zoals bitumen. Het is echter voor het eerst dat we een geverfde en van modder gemaakte carapax tussen de windselen hebben aangetroffen en bestudeerd.”
De mummie die de onderzoekers bestudeerden, werd al in de negentiende eeuw – samen met de bijbehorende kist – aan de universiteit van Sydney geschonken. In 1999 onderging de mummie al eens een CT-scan, maar toen werd het van modder gemaakte schild niet opgemerkt. Nu, meer dan twintig jaar later, is deze dankzij betere scans wel zichtbaar. Ook kunnen de onderzoekers zich nu een beter beeld vormen van de oude Egyptenaar die onder de windselen en modder schuilgaat. Zo wijst een analyse van het gebit en skelet uit dat het gaat om een vrouw die tussen de 26 en 35 jaar oud is geworden. Een datering van de linnen doeken waarin ze gewikkeld werd, laat zien dat ze tussen 1200 en 1113 voor Christus leefde. Dat is opvallend, omdat de kist waarin haar lichaam rust uit 1000 voor Christus stamt en dus veel jonger is. Waarschijnlijk hebben handelaren haar lichaam in de negentiende eeuw in de kist geplaatst, om het geheel vervolgens als een complete set te kunnen verkopen. Het betekent dat het helaas ook niet meer mogelijk is om de naam en titel van de vrouw te achterhalen. De oude Egyptenaren schreven die namelijk meestal op de kist waarin de overledenen ter ruste werd gelegd. Ook deze kist noemt de naam van een vrouw – Meruah – en haar titel, maar die horen dus niet bij de mummie die in de kist is aangetroffen.
Geverfd schild
De nieuwe scans geven het van modder gemaakte schild vrij gedetailleerd weer. Zo blijkt het – tussen de doeken – het gehele lichaam te omvatten. Ook lijkt het schild een heel praktische functie te hebben. Zo zijn er aanwijzingen dat het lichaam vrij kort nadat het in doeken gewonden werd, beschadigd is geraakt. Daarna bracht men het schild en nog een extra laag windsels aan om de schade te ‘repareren’. “Waarschijnlijk gebruikte men modder van de Nijl, gemengd met wat stro,” vertelt Sowada. “Vervolgens werd het – terwijl het nog buigzaam was over het deels in doeken gewonden lichaam gelegd (…) De buitenkant van de carapax nabij het gezicht werd geverfd met een witte grondverf en daarna afgewerkt met rode verf. We weten overigens niet of de gehele carapax zo geverfd werd.”
Vervolgonderzoek
Hoewel nu pas voor het eerst zo’n van modder gemaakt ‘schild’ ontdekt en wetenschappelijk beschreven is, is het volgens de onderzoekers nog te vroeg om te concluderen dat deze aanpak heel zeldzaam was. “Wij geloven dat schilden waarvan eerder gesteld werd dat ze gemaakt waren van hars weleens verkeerd geïdentificeerd kunnen zijn,” vertelt Sowada. “Doordat modder veel goedkoper was, lijkt het waarschijnlijk dat dit veel vaker gebruikt werd.” Vervolgonderzoek waarbij eerder bestudeerde en van zo’n schild voorziene mummies nog eens onder de loep worden genomen, moet uitwijzen of dat ook echt zo is.
Er valt als het gaat om de mummificatieprocessen van de oude Egyptenaren duidelijk nog genoeg te ontdekken. En het nieuwe onderzoek moet dan ook gezien worden als een klein stukje van een veel grotere puzzel, zo besluit Sowada. “Dit is een werkelijk nieuwe ontdekking die ons helpt om een completer en genuanceerder beeld te krijgen van hoe de oude Egyptenaren met hun doden omgingen.”
