De zeespiegel stijgt nu twee keer sneller dan in de jaren negentig

Een nieuw rapport van de World Meteorological Organization liegt er niet om: door toedoen van klimaatverandering zien we onze planeet momenteel voor onze ogen veranderen.

Op dit moment zijn de onderhandelingen over klimaatverandering tijdens de klimaattop in Glasgow (COP26) volop aan de gang. En aan de start ervan is het voorlopige State of the Climate 2021-rapport vrijgegeven; een rapport van het World Meteorological Organization (WMO) dat een momentopname biedt van verscheidende klimaatindicatoren, zoals broeikasgasconcentraties, temperaturen, extreem weer en het zeeniveau. Dit rapport is één van de belangrijkste wetenschappelijke rapporten dat ten grondslag ligt aan de onderhandelingen en de aanwezigen informeert over de stand van zaken. En zoals wel vaker, windt ook dit rapport er geen doekjes om.

Planeet verandert
Het State of the Climate 2021-rapport is gebaseerd op gegevens over de eerste negen maanden van 2021. In het rapport komt verscheidende informatie samen, verzameld door zowel de Verenigde Naties, als nationale meteorologische en hydrologische diensten en wetenschappelijke deskundigen. “Dit voorlopige rapport is gebaseerd op de recentste wetenschappelijke kennis,” zegt António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties. “En het laat zien hoe onze planeet voor onze ogen verandert. Van de diepten van de oceaan tot de hoogste bergtoppen en van smeltende gletsjers tot meedogenloze extreme weersomstandigheden; ecosystemen en gemeenschappen over de hele wereld worden verwoest. COP26 moet een keerpunt zijn voor mens en planeet.”

Zeespiegelstijging
Een erg verontrustende ontwikkeling is nog altijd de voortdurende stijging van de zeespiegel. De wereldwijde zeespiegelstijging is sinds 2013 in een stroomversnelling terechtkomen, en piekt dit jaar. In het rapport komen de onderzoekers zelfs tot de zorgelijke conclusie dat de zeespiegel nu twee keer zo snel stijgt dan in de jaren negentig. Tussen 1993 en 2002 bedroeg de gemiddelde wereldwijde zeespiegelstijging zo’n 2,1 mm per jaar. Maar tussen 2013 en 2021 nam dat fors toe met 4,4 mm per jaar. Deze veranderingen van het wereldgemiddelde zijn voornamelijk te wijten aan de opwarming van de oceaan (waardoor het water uitzet) en een versneld verlies van landijs, als gevolg van wegkwijnende gletsjers en ijskappen.

Temperatuur
Daarnaast maakt de WMO zich grote zorgen om de stijgende temperaturen. Zo stellen de onderzoekers dat de afgelopen zeven jaar de warmste ooit waren. Naar verwachting zal 2021 ‘slechts’ het vijfde tot zevende warmste jaar ooit worden. Maar dat betekent niet dat we op dit moment op de goede weg zitten. De gemiddelde, wereldwijde temperatuur voor 2021 (gebaseerd op gegevens van januari tot september) ligt nog steeds ongeveer 1,09 graden Celsius boven het gemiddelde van 1850-1900. Dat het dit jaar nét wat minder warm is dan eerdere jaren, heeft voornamelijk te maken met de invloed van een matige La Niña aan het begin van het jaar. Een La Niña heeft namelijk een tijdelijk verkoelend effect op de wereldgemiddelde temperatuur en beïnvloedt regionaal het weer en klimaat. De laatste belangrijke La Niña vond plaats in 2011. De temperatuur in 2021 ligt echter zo’n 0,18 graden Celsius C tot 0,26 graden Celsius hoger dan toen.

Broeikasgassen
Ondertussen blijven de concentraties broeikasgassen naar recordbrekende hoogtes stijgen. In 2019 kwam de gemiddelde CO2-concentratie uit rond de 411 ppm (deeltjes per miljoen). En in 2020 zette de stijging door, naar een recordbrekende 413,2 ppm. Ook vinden we bijzonder veel methaan (1889 deeltjes per miljard, ppb) en lachgas (332,2 ppb) in onze atmosfeer. Respectievelijk liggen de concentraties nu een slordige 149 procent, 262 procent en 123 procent hoger dan tijdens het pre-industriële tijdperk. Deze stijging zet in 2021 onverminderd door. “Met het huidige tempo waarin de concentraties van broeikasgassen toenemen, zullen we tegen het einde van deze eeuw een temperatuurstijging zien die ver boven de doelstellingen van het Parijse klimaatakkoord ligt,” zegt Petteri Taalas, secretaris-generaal van de WMO.

Extreme weersomstandigheden
Volgens de WMO hebben deze recordbrekende concentraties en de bijbehorende opgehoopte warmte de planeet naar ongekend terrein gedreven. En dat heeft verstrekkende gevolgen, die we dit jaar maar al te goed hebben gemerkt. “Extreme weersomstandigheden zijn de nieuwe norm,” stelt Taalas. “Het regende – in plaats van sneeuwde – voor de allereerste keer op de top van de Groenlandse ijskap en Canadese gletsjers smolten snel. Een hittegolf in Canada en aangrenzende delen van de Verenigde Staten dreef de temperatuur in een dorp in Brits-Columbia op tot bijna 50 graden Celsius. In het Californische Death Valley werden er zelfs temperaturen van 54,4 graden Celsius aangetikt. Ook veel regio’s langs de Middellandse Zee ervoeren recordtemperaturen. En deze uitzonderlijke hitte ging vaak gepaard met verwoestende branden.” Maar ook andere vernietigende weersomstandigheden passeerden de revue. “In China plensde het uitzonderlijk hard en delen van Europa kregen te maken met hevige overstromingen,” somt Taalas verder op. “Dit had tientallen slachtoffers en miljarden euro’s aan economische schade tot gevolg. Tegelijkertijd kreeg Zuid-Amerika een tweede achtereenvolgend jaar van droogte voor de kiezen. Dit verminderde de stroom van machtige rivierbekkens en trof de landbouw, het transport en de energieproductie.” Daar bovenop komt nog dat extreme weersomstandigheden zoals droogtes en overstromingen met name de al kwetsbare bevolking treft, die het minst in staat is om te herstellen of zich aan te passen.

Maar ondanks al deze vrij zorgelijke resultaten, is er ook hoopvol nieuws. En dat is dat COP26 een heel belangrijk en essentieel moment kan vertegenwoordigen, waardoor we weer op het goede spoor terechtkomen. De onderhandelingen geven politici en wereldleiders de kans om iets aan klimaatverandering, en alles wat daarmee samenhangt, te doen. “Wetenschappers zijn duidelijk over de feiten,” zegt Guterres. “Nu moeten leiders net zo duidelijk zijn in hun acties. De oplossingen liggen er. COP26 moet een keerpunt zijn. We moeten nu handelen – met ambitie en solidariteit – om onze toekomst veilig te stellen en de mensheid te redden.”