Farmaceuten geven meer geld uit aan marketing, sales, het opkopen van eigen aandelen en administratie dan aan onderzoek en ontwikkeling. Medicijnen en dus ook verzekeringspremies kunnen dan ook een stuk goedkoper.
Onderzoeker Aris Angelis wijst er samen met zijn collega’s in een nieuwe studie op, dat de vijftien grootste biofarmaceutische bedrijven tussen 1999 en 2018 weinig bezig waren met de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen die patiënten écht beter maken in vergelijking met medicijnen die al op de markt zijn. Met andere woorden: de meeste nieuwe medicijnen hebben weinig of geen gezondheidsvoordeel ten opzichte van bestaande behandelingen. Ze spekken voornamelijk de kas van de pillenmakers zelf en hun aandeelhouders.
Geen optimale zorg, maar optimale winst
Dit probleem speelt in extremis in de Verenigde Staten, waar dit onderzoek is uitgevoerd, maar ook in de rest van de wereld zijn de overheidsuitgaven en ziektekostenpremies onnodig hoog, enkele uitzonderingen daargelaten, zoals Nieuw-Zeeland, waar een slim alternatief systeem is opgezet door de overheid. Farmaceutische bedrijven hebben simpelweg de prioriteit liggen bij winstoptimalisatie, in plaats van optimale zorg te leveren voor de beste prijs.
Angelis legt in gesprek met Scientias.nl de vinger op de zere plek en vertelt wat er volgens hem moet gebeuren om ‘meer innovatieve medicijnen tegen betaalbare prijzen te kunnen leveren’. Hij roept overheden op om in te grijpen en ervoor te zorgen dat de bulk van de farmaceutische uitgaven weer naar onderzoek en ontwikkeling gaat, zodat er betere medicatie kan worden ontwikkeld en de zorg tegelijk ook meer betaalbaar wordt.
Nieuw patent, nieuwe prijs
De gemiddelde nettoprijs van een nieuw op de markt gebracht geneesmiddel dat alleen op recept verkrijgbaar is, is in de VS krankzinnig gestegen tussen 2008 en 2021. Binnen 13 jaar ging de prijs van 1400 dollar per jaar naar een gemiddelde van liefst 150.000 dollar. Zelfs oude, gangbare medicijnen zijn door een truc die bekendstaat als ‘evergreening’ – het verlengen van bijna verlopen patenten via rebranding en allerlei juridische en technologische slimmigheden – gigantisch in prijs gestegen. Farmaceuten modificeren onder luid gejuich van aandeelhouders oude, goed werkende geneesmiddelen een klein beetje, vragen een nieuw patent aan, en rekenen de hoofdprijs, terwijl het oude product uitgefaseerd wordt, aldus Angelis.
Betere controle
“De overheidsinstanties die beslissen of nieuwe geneesmiddelen op de markt mogen komen, controleren alleen op hun werkzaamheid en veiligheid. Dat wil zeggen: doet het middel wat het belooft en is het veilig om te gebruiken? De medicijnwaakhond houdt geen rekening met de toegevoegde klinische waarde in vergelijking met bestaande behandelingen. Wij stellen in onze studie onder meer voor dat overheidsinstanties de bewijslast voor markttoelating verhogen door van bedrijven te eisen dat ze een toegevoegde therapeutische waarde kunnen laten zien. Ook adviseren we een hervorming van het betaalsysteem, zodat bedrijven die geneesmiddelen ontwikkelen die extra klinisch voordeel bieden, worden beloond”, legt Angelis uit.
Dubbel betalen
Wereldwijd hebben de vijftien grootste farmaceutische bedrijven een omzet van 7,7 biljoen dollar, waarvan ze slechts 1,4 biljoen aan onderzoek en ontwikkeling hebben uitgegeven. De meeste van deze bedrijven waren meer geld kwijt aan het terugkopen van hun eigen aandelen (buybacks). In sommige gevallen betaalt de samenleving zelfs twee keer voor een nieuw medicijn. In eerste instantie in de vorm van door de overheid gesubsidieerd onderzoek en vervolgens door veel te veel geld neer te tellen voor de dure medicijnen.
Eerlijker systeem
Er zijn ook landen die ondanks de druk van de machtige farmaceutische lobby een eerlijker systeem hebben opgezet. “In het ene land is het zorgstelsel, inclusief farmaceutisch beleid, een stuk beter geregeld dan in het andere land. Dit leidt tot grote verschillen in zorgkosten voor de patiënt. In het Nieuw-Zeelandse systeem is er bijvoorbeeld een openbare aanbesteding, waardoor de medicijnprijzen worden gedrukt. Bij situaties waarin het patent van het oorspronkelijke molecuul is verlopen, en dus het patent van het generieke medicijn verlopen is, kunnen ook goedkoper opererende concurrenten de aanbesteding winnen die een soortgelijk middel hebben gefabriceerd. Als bijkomend voordeel heeft Nieuw-Zeeland op deze manier ook veel minder problemen met medicijntekorten. Het land heeft dus goedkope en veilige medicatie met minder kans op tekorten”, aldus Angelis.
De onderzoeker legt uit hoe het misgaat. “Overheden en ngo’s financieren fundamenteel medisch onderzoek, bijvoorbeeld om beter te begrijpen hoe een ziekte ontstaat en voortschrijdt. Daarnaast stimuleren zij bedrijven om te investeren in de ontwikkeling van geneesmiddelen. Overheden betalen als deze dure producten eenmaal op de markt zijn wederom veel geld voor de eindproducten.”
Peperdure insuline
Vooral in Amerika is het probleem groot. “In de VS is een systeem van vrije marktwerking zonder prijsbeperkingen van kracht. Daarom kunnen excessen zoals de hoge maandelijkse kosten voor diabetici die afhankelijk zijn van synthetische insulinemedicatie daar bestaan. Dit is in de meeste EU-landen niet het geval. Daar zijn de kosten van insuline slechts een fractie van de prijs in Amerika, waar continue patentuitbreidingen de generieke, goedkope versie van insuline van de markt houden”, aldus de onderzoeker.
Overheid moet ingrijpen
“Gezien het bedrag dat wordt uitgegeven aan zaken die niks met onderzoek of ontwikkeling van nieuwe medicatie te maken hebben, en aangezien de meeste nieuwe geneesmiddelen weinig of geen therapeutische waarde toevoegen, is het duidelijk dat de farmaceutische industrie in theorie veel meer medisch waardevolle innovaties zou kunnen genereren met de bestaande middelen”, schrijft het team in de studie. “Het is echter onwaarschijnlijk dat dit zal gebeuren zonder tussenkomst van de overheid en regulering van de manier waarop nieuwe medicijnen op de markt komen.”
Er is dus maar één oplossing: overheden moeten ingrijpen om dit perverse systeem aan te pakken dat onze zorg peperduur maakt, zeker nu de bevolking vergrijst en de zorgkosten scherp oplopen.
