De ‘known unknowns’ van de invloed van het klimaat op onze gezondheid

Er zijn nog flink wat onbeantwoorde vragen over de invloed van de klimaatverandering op onze gezondheid. Het RIVM stelde een plan van aanpak op om die te kunnen tackelen.

“Onvoldoende kennis om gezondheid in Nederland te beschermen tegen klimaatverandering.” Zo luidde vorige week de kop boven een persbericht van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Om dat gat in onze kennis te kunnen dichten, stelde het instituut in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een plan van aanpak op. Daarin is te vinden welke vragen we moeten beantwoorden om te weten wat de klimaatverandering gaat doen met onze fysieke én mentale gezondheid.

Veel vragen

Het is belangrijk om Nederland en de Nederlanders voor te bereiden om de klimaatverandering en de gezondheidsrisico’s daarvan te verkleinen, schrijft het RIVM. “Maar zonder kennis over de gezondheidseffecten van klimaatverandering kunnen overheden niet de juiste maatregelen treffen.”

En die kennis hebben we in veel gevallen niet. “Hoe sterk dijken moeten zijn om Nederland klimaatbestendig te maken, daar bestaat decennia aan onderzoek over”, zegt Joost van der Ree, programmamanager klimaat bij het RIVM. “Maar er zijn nog heel veel vragen rond gezondheidsthema’s.”

Meer hooikoorts

Een voorbeeld is hooikoorts. “Bekend is dat het hooikoortsseizoen langer gaat duren door de klimaatverandering”, zegt Van der Ree. “Sommige plantensoorten gaan eerder bloeien, en we krijgen er nieuwe soorten bij. Ook zorgt de stijgende hoeveelheid koolstofdioxide voor meer pollen in de lucht. In zijn totaliteit weten we dus: hooikoorts zal toenemen.”

Maar op het moment hebben we niet eens goed zicht op het aantal mensen dat nú aan hooikoorts lijdt, vervolgt de RIVM-onderzoeker. “Veel mensen gaan niet naar de huisarts als ze hooikoorts hebben, maar kopen een middeltje bij de apotheek of drogist.” We zullen dus eerst de huidige ziektelast van hooikoorts goed moeten bepalen, voordat we kunnen onderzoeken wat voor schepje de klimaatverandering daar bovenop doet.

Stress door overstromingen

Ook constateren de auteurs van het rapport dat bij veel gezondheidsonderwerpen verschillende factoren met elkaar vervlochten zijn. Stel bijvoorbeeld dat er iemand overlijdt tijdens een hittegolf. “Dan is het belangrijk om te weten of mensen sterven aan hitte, aan te veel ozon, of aan de combinatie van beide tijdens perioden van hitte”, schrijft het RIVM in de samenvatting van het nieuwe rapport. Daarom zullen de verschillende vakgebieden die zich richten op een bepaald gezondheidseffect van de klimaatverandering moeten samenwerken.

Een relatief nieuw onderwerp dat het rapport in kaart brengt, vormen de mentale effecten van de klimaatverandering. De samenvatting noemt stress door overstromingen als voorbeeld. “Of: wat doet het met een boer als hij door de klimaatverandering zijn bedrijf verliest?” voegt Van der Ree daaraan toe. Ook dat soort vragen zijn in het rapport opgenomen, al zijn die “vaak makkelijker te stellen dan te beantwoorden”, verzucht Van der Ree.

De keuze ligt bij het kabinet

En wat gebeurt er nu? Gaat het RIVM, samen met andere instituten, de komende jaren de hele vragenlijst afwerken, om daadwerkelijk tot antwoorden te komen? “Die keuze ligt bij het kabinet”, zegt Van der Ree. “Dat kan vinden dat het niet opportuun is om hier iets mee te doen, of er juist groot op inzetten.”

Terugkijkend moet Van der Ree constateren dat met eerdere rapporten over het onderwerp, zoals Klimaat en Gezondheid uit 2009, soms weinig is gedaan. En latere rapporten leidden wel tot maatregelen, maar niet tot meer onderzoek. “Dezelfde vragen bleven liggen. Er werd geen poging gedaan om de voor Nederland relevante kennis verder op te bouwen.”

Ook positieve effecten

Overigens kleven er niet alleen nadelen aan de klimaatverandering, zegt Van der Ree. “Als het warmer wordt, vallen er meer doden door de hitte, maar minder door de kou. En als mensen door het mooiere weer vaker gaat fietsen, bewegen ze meer. Er zijn dus naast risico’s ook positieve effecten.”

Verder hebben we het in Nederland nog relatief getroffen, vervolgt hij. “De echt heftige impacts van de klimaatverandering zullen in andere landen plaatsvinden. Ook hier is beleid nodig, maar we hebben geld, en we hebben onze locatie mee. Het wordt hier zeker warmer, maar temperaturen van rond de 50 graden gaan we hier niet zien.”

Bronmateriaal

"Plan van aanpak Onderzoeksprogramma Klimaatverandering en gezondheidseffecten" - RIVM

"Onvoldoende kennis om gezondheid in Nederland te beschermen tegen klimaatverandering" - RIVM

Joost van der Ree (projectleider klimaat RIVM)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Ketut Subiyanto via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd